Morgunblaðið - 17.10.2008, Page 23

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2008 23
Samhugur Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, og Dorrit Moussaieff forsetafrú hafa komið á ýmsa vinnustaði að undanförnu til að sýna fólki samhug í
þeim þrengingum, sem þjóðin á nú við að stríða. Í gær komu þau í Múlalund, vinnustofu SÍBS, og kynntu sér þá starfsemi, sem þar fer fram.
Golli Blog.is
Kristinn Pétursson | 16. október
Í breskri herkví?
Fjárhagslegt sjálfstæði
landsins - virðist sem sagt
í breskri herkví sbr. síð-
ustu umfjöllun.
Á hvaða stigi slíkra her-
námsaðgerða er okkur
heimilt að leita eftir aðstoð öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna skv. þeim sáttmála?
Ég bara spyr.
Meira: kristinnp.blog.is
Jón Bjarnason | 16. október
Viska - Hugrekki -
Sjálfsagi - Réttlæti
Engin keðja er sterkari en
veikasti hlekkurinn.
Skjaldarmerki Íslands með
krossfánann í miðju um-
kringdan fjórum skjaldber-
um, landvættunum, minn-
ir á þetta. Risinn, uxinn,
drekinn og örninn eru ævaforn tákn höf-
uðdyggðanna fjögurra, visku, hugrekkis,
sjálfsaga og réttlætis. Andstæðurnar eru
jafn augljósar, heimskan, kjarkleysið,
græðgin og ranglætið.
Í þeim manngerðu hamförum sem
ganga nú yfir þjóðina dylst engum að
brotið hefur verið gegn þessum grunn-
dyggðum samfélagsins. Landnámsmenn-
irnir trúðu því að þessar höfuðdyggðir,
landvættirnar, væru guðlegar verur sem
ekki mætti fæla í burtu. Því var sett í Úlf-
ljótslög frá 930, fyrstu lög landsins, að
menn skyldu ekki sigla að landinu „með
gapandi höfuð eða gínandi trjónum“. …
Meira: jonbjarnason.blog.is
ÞAÐ dylst engum,
hvorki hér á landi né
annars staðar, að Ís-
lendingar ganga nú í
gegnum miklar efna-
hagsþrengingar. Hrun
fjármálakerfisins hef-
ur þegar haft alvar-
legar og sársauka-
fullar afleiðingar fyrir
fyrirtæki og þúsundir
einstaklinga hér á
landi. Í slíku ástandi
kallar fólk, eðlilega, eftir lausnum,
færum leiðum út úr ógöngum í átt
til uppbyggingar og stöðugleika.
Ígrunduð ákvarðanataka
Við skulum hafa það hugfast,
þrátt fyrir ótíðindi undanfarinna
vikna, að Íslendingar eru enn
óvenjurík þjóð á
meðal þjóða. Inn-
viðir samfélagsins
eru sterkir, þjóðin
er vel menntuð og
atorkusöm, og síðast
en ekki síst eru
landsmenn svo lán-
samir að eiga gnótt
verðmætra nátt-
úruauðlinda, jafnt á
landi sem í hafi. Þar
liggur auðlegð okk-
ar, sá grunnur sem
við höfum byggt vel-
ferð þjóðarinnar á
og munum byggja á til framtíðar.
Mikilvæg skref hafa verið tekin
á undanförnum árum til þess að
styrkja og bæta ákvarðanatöku
um nýtingu lands og auðlinda, þótt
margt megi enn betur fara. Lög
um mat á umhverfisáhrifum fram-
kvæmda voru mikilvægur áfangi á
þeirri leið, en eitt meginmarkmið
þeirra er að leyfisveitendur séu
eins vel upplýstir og kostur er um
hugsanleg áhrif framkvæmda á
umhverfið og taki afstöðu til
þeirra áður en þeir veita leyfi fyr-
ir þeim. Það er útbreiddur mis-
skilningur að lögin sem slík séu
tæki til að banna eða leyfa til-
teknar framkvæmdir. Svo er ekki.
Þær ákvarðanir eru í höndum
sveitarstjórna um allt land. Annað
tæki sem ætlað er að undirbyggja
og bæta ákvarðanatöku þjóð-
arinnar um nýtingu verðmætra
náttúrusvæða er rammaáætl-
unarferlið, þar sem verið er að
flokka svæðin m.t.t. verndar- og
nýtingargildis. Líkt og í lögum um
umhverfismat er markmið ramma-
áætlunar að upplýsa sem best þing
og þjóð áður en frekari ákvarðanir
eru teknar um vernd og nýtingu
svæðanna.
Flumbrugangur
og ábyrgðarleysi
Hafi atburðir síðustu daga
kennt okkur eitthvað þá er það að
ákvarðanir sem varða efnahag
þjóðarinnar, auðlindir hennar og
framtíð þurfa að vera vel ígrund-
aðar og byggjast á leikreglum sem
hafa almannahag að leiðarljósi.
Dýrkeypt lexía okkar af fjár-
málamarkaði hlýtur að vera lands-
mönnum víti til varnaðar.
Það er því með hreinum ólík-
indum að málsmetandi ein-
staklingar skuli nú stíga fram á
sjónarsviðið og leggja það til – að
því er virðist í fullri alvöru – að við
afnemum í skyndi leikreglurnar
sem gilda þegar kemur að af-
drifaríkum ákvörðunum um auð-
lindir þjóðarinnar. Nú á í flumbru-
gangi að kasta fyrir róða
rammaáætlunarferlinu, virkja
meira og virkja hraðar án nokk-
urrar fyrirhyggju til framtíðar.
Sömu menn krefjast þess af full-
komnu ábyrgðarleysi að laga-
rammi umhverfisverndar verði
þegar afnuminn. Jafnvel þó að það
þýði uppsögn EES-samningsins!
Íslenskt samfélag þarf ekki á ráð-
um slíkra spekinga að halda á erf-
iðum tímum.
Eftir Þórunni
Sveinbjarnardóttur » Ákvarðanir sem
varða efnahag,
auðlindir og framtíð
þjóðarinnar þurfa að
vera vel ígrundaðar
og byggjast á gildandi
leikreglum
Þórunn
Sveinbjarnardóttir
Höfundur er umhverfisráðherra.
Afnemum lög og sprengjum ramma
VIÐ Íslendingar höfum lent í
efnahagslegum hamförum og
tapað miklu. Ráðamenn þjóð-
arinnar leita allra tiltækra ráða
til að glíma við hamfarirnar.
Þjóðin er harmi slegin.
Nú heyrast áköll um að drífa af
stað framkvæmdir, að spýta inn
fjármagni og koma þeim sem
missa störf sín í þessum hamför-
um sem fyrst aftur í vinnu. En
um leið er mikilvægt að við höld-
um vörð um grundvallargildi
þjóðarinnar. Við munum í nokkur ár búa við af-
leiðingar þeirra mistaka sem gerð voru á síð-
ustu árum. Að sama skapi munu þær ákvarð-
anir sem við tökum á næstu dögum móta
íslenskt atvinnulíf og þjóðlíf um árabil, og
marka drauma og markmið næstu kynslóðar.
Líkt og illa ígrunduð skammtímasjónarmið
skópu mikinn hluta þess vanda sem við nú
glímum við, munu illa ígrundaðar skyndi-
ákvarðanir í framhaldinu leiða til viðvarandi
efnahagsvanda, minni lífskjara og atgerv-
isflótta.
Það er eðlilegt að einhverjir verði svartsýnir
vegna stöðu okkar í dag. En til lengri tíma litið
skiptir í raun litlu máli hvar við erum stödd í
dag. Það sem skiptir öllu máli er hvert við erum
að fara. Hvernig samfélagi viljum við búa í á Ís-
landi eftir tíu eða tuttugu ár? Réttu
svörin byggjast á grunngildum
okkar sem samfélags, hvort sem er
mannlegum, umhverfis, atvinnu-
lífs, eða gildum okkar á alþjóð-
legum vetvangi. Ég tel að þessi
gildi standi óbreytt, og að mik-
ilvægt sé að við fórnum þeim ekki í
hræðslu líðandi stundar.
Stöndum vel þrátt fyrir allt
Þegar upp er staðið höfum við
„bara“ tapað peningum og að hluta
til ærunni. Að öðru leyti hefur ekk-
ert breyst. Þetta kann að hljóma
undarlega kæruleysislega, en þetta er satt.
Auðlindir þjóðarinnar – mannauður, orka, og
sjávarfang – eru óbreyttar. Framundan er tími
enduruppbyggingar mannorðs, trausts og við-
skiptasambanda, þar sem við þurfum að láta
verkin tala frekar en orðræður og veisluhöld.
Staðreyndin er sú að þó við sem þjóð séum nú
í greiðslustöðvun og fjárhagslegri end-
urskipulagningu, erum við ennþá ein auðugasta
þjóð heims. Mótsagnakennt en satt.
Þrátt fyrir skakkaföll er lífeyrissjóðakerfið
áfram eitt það sterkasta í heimi. Sjávarútvegur-
inn stendur vel og betur nú en síðustu ár þegar
gengi var haldið uppi af ofsaframkvæmdum og
annarlegri peningamálastefnu. Orkuauðlindir
þjóðarinnar hafa hvergi farið. Þótt afleitlega
hafi tekist til í markaðssetningu á orku landsins,
er orka Íslands er auðlind sem við verðum að
læra að nýta og mikilvægt er að við virkjum
orkuna í sátt við umhverfið og mannlífið og með
hagsmuni kynslóða framtíðarinnar í huga.
Atvinnulíf hrávöru er ekki lausnin
Á mannauði byggist framtíðarvelmegun
þjóðarinnar. Hann hefur ekki tapast. Við eigum
nú vel menntað fólk sem hefur alþjóðlega við-
skiptareynslu. Við höfum ekki búið að slíkum
mannauði áður. Þótt ráðamönnum sé á tyllidög-
um tíðrætt um mannauð þjóðarinnar og þrátt
fyrir að við höfum stóraukið framlag til háskóla,
er atvinnustefna og atvinnulíf þjóðarinnar
ennþá atvinnulíf hrávöru. Sá hluti atvinnulífsins
sem byggist á þekkingu er hlutfallslega lítill á
Íslandi, og stefna stjórnvalda hefur verið slíku
atvinnulífi óvinveitt. Ákall um meiri stóriðju nú
er til lengri tíma litið ákall um áframhald at-
vinnulífs hrávöru, lítillar arðsemi og lélegra lífs-
kjara.
Það er lykilatriði þegar við nú endurbyggjum
undirstöður framtíðarhagvaxtar þjóðarinnar að
við gerum raunverulegt átak í að nýta mannauð
þjóðarinnar til að atvinnulífið breytist í atvinnu-
líf þekkingar, hárrar framlegðar og arðsemi
fjárfestinga. Í stað risaorkuvera og fjárfrekra
iðnvera, sem kaupa orku á lágmarksverði og
skila arði á fjárfestinguna eftir 40 ár, ættum við
að byggja minni og ódýrari orkuver. Selja svo
orkuna í smásölu til nýrra hugverkahúsa, net-
þjónabúa og líftæknivera. Fyrir fjármuni eins
risaorkuvers má fjármagna eitt þúsund ný há-
tæknifyrirtæki, sem hvert um sig býr til hundr-
að störf. Með afföllum má samt reikna með arð-
semi á fjárfestinguna innan sjö ára, og yfir tíu
þúsund hálaunastörf. Nú þegar fjármunir þjóð-
arinnar eru takmarkaðir er mikilvægt að við
nýtum þá vel og búum til störf án mikils til-
kostnaðar sem skila mikilli arðsemi hratt.
Svo er það æran. Hana verðum við að end-
urreisa með því að taka ábyrgð á gerðum okkar,
minna sjálfa okkur og aðra á að við erum og
verðum löghlýðin þjóð sem stendur við samn-
inga sína og skuldbindingar. Ef við bregðumst
við hratt og heiðarlega munum við lágmarka
skaðann og fá tækifæri til að endurbyggja ær-
una.
Ísland er lítið land, langt frá öðrum löndum. Í
dag byggist auðlegð þjóðanna á alþjóðlegum
viðskiptum í hörðu samkeppnisumhverfi. Ef við
ætlum okkur aftur að verða í hópi þeirra þjóða
sem búa við hæstu lífsgæðin, verður atvinnulíf
framtíðarinnar að vera í sátt við mannlífið og
umhverfið og skila hárri framlegð og góðri
ávöxtun fjárfestinga. Ég skora á stjórnvöld að
láta af atvinnustefnu hrávörugreina og að
stefna þess í stað á nútíma hátæknigreinar, s.s.
líftækni og tölvutækni, greinar sem geta með
litlum tilkostnaði búið til þúsundir hálauna-
starfa á stuttum tíma.
Nýsköpun borgar sig.
Eftir Gísla Hjálmtýsson
» Ákall um meiri stóriðju
nú er til lengri tíma litið
ákall um áframhald atvinnulífs
hrávöru, lítillar arðsemi og
lélegra lífskjara.
Gísli Hjálmtýsson
Höfundur er framkvæmdastjóri Thule
Investments.
Lítum fram á veginn