Morgunblaðið - 01.11.2008, Page 25

Daglegt líf 25
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 2008
að stefna og geta farið að gera áætl-
anir með hliðsjón af því. Væntingar
gagnvart Íslandi myndu breytast og
það í sjálfu sér hefði samstundis já-
kvæð áhrif. Og síðustu vikur þegar
sumir gamlir vinir hafa ekki reynst
okkur vel höfum við fengið skýr
skilaboð víða að um að aðild-
arviðræður Íslands gætu gengið
hratt og að við ættum mörg stuðn-
ingsríki ef að því kæmi.“
Finnst þér viðhorfið gagnvart
Evrópusambandinu vera að breytast
innan Sjálfstæðisflokksins?
„Ég get ekki ímyndað mér annað
en að viðhorfið sé hægt og sígandi að
breytast þar. Samtök atvinnulífsins
og ASÍ hvetja til Evrópusambands-
aðildar og varla finnst hagfræðingur
sem ekki telur aðild skipta verulegu
máli fyrir lausn núverandi efnahags-
vanda. Menn hljóta að hlusta á þessi
sjónarmið. Mér finnst alltaf vanta
þau rök frá andstæðingum Evrópu-
sambandsaðildar af hverju við eigum
að halda okkur við krónuna og
standa utan sambandsins. Menn
misnota orðin fullveldi og sjálfstæði
til að kæfa umræðuna.“
En hvernig gengur þér að sann-
færa Geir Haarde um nauðsyn Evr-
ópusambandsaðildar?
„Ég hamra járnið. Hann hefur
sjálfur sagt að þetta sé hags-
munamat og nú hefur Þorgerður
Katrín stigið fram og talað með þeim
hætti að umræðan þurfi að fara
fram. Ég sé líka að einstakir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins tala á
þeim nótum að gjörbreytt staða
efnahagsmála kalli á endurskoðun á
afstöðunni til Evrópumála. Þannig
að það er hreyfing á málinu í Sjálf-
stæðisflokknum sem er mjög já-
kvætt. Umræðan þarf líka að eiga
sér stað í hinum stjórnmálaflokk-
unum.“
Heldurðu að þetta ríkisstjórn-
arsamstarf haldi út kjörtímabilið?
„Það væri fráleitt að spá einhverju
öðru. Það væri eins og að vera í
hjónabandi og spá skilnaði. Það gerir
maður ekki. Við erum í þessari rík-
isstjórn af fullri alvöru til að vinna
þau erfiðu verk sem framundan eru.
Við ætlum ekki að flýja af hólmi.“
Pólitísk umræða Seðlabankans
Hversu fast sækir Samfylkingin
það að Davíð Oddsson víki úr sæti
seðlabanakstjóra?
„Við erum þeirrar skoðunar að
fyrrverandi pólitíkusar eigi ekki að
vera í forystu fyrir seðlabanka. Þetta
er prinsippafstaða hjá okkur og hef-
ur komið fram oftar en einu sinni og
oftar en tvisvar. Það er ekki Seðla-
bankinn sem á að vera í pólitík held-
ur ríkisstjórn á hverjum tíma. Mér
finnst umræðan síðustu daga og vik-
ur alltof pólitísk af hálfu Seðlabank-
ans. Við teljum líka að það hafi skað-
að orðspor okkar alþjóðlega hvernig
haldið hefur verið á umræðunni af
hálfu formanns bankastjórnar. Lát-
um nú vera hvernig kaupin gerast á
eyrinni hér innanlands en þegar
þetta er farið að hafa áhrif utan land-
steinanna í þeirri aðstöðu sem við er-
um í núna þá er ábyrgðarhluti að láta
málin halda áfram í þessum farvegi.“
Sjálfstæðisflokkurinn virðist ekki
fallast á að Davíð Oddsson víki en er
þetta mikið áherslumál hjá ykkur?
„Ýmsar aðgerðir og yfirlýsingar
yfirstjórnar Seðlabankans á síðustu
dögum og vikum orka mjög tvímælis.
Í þeirri viðkvæmu stöðu sem þjóðin
er í núna getur það ekki gengið til
lengdar.“
Ert þú sátt við allar aðgerðir rík-
isstjórnarinnar á síðustu vikum?
„Það er örugglega margt í þeim
aðgerðum sem gagnrýna má eftir á
enda hafa menn verið að vinna gíf-
urlega hratt. Þegar þarf að taka
margar ákvarðanir undir pressu þá
fer ekki hjá því að einhverjar þeirra
verði rangar. En menn áttu engan
annan kost en að taka ákvarðanir því
það hefði orðið katastrófa hefðu þeir
ekki gert það. Svo verða menn að
fara yfir ferlið eftir á og skoða það,
alveg eins og annað sem gert hefur
verið. Ég veit að menn hafa verið að
vinna eins vel og þeir hafa getað.“
Brýnustu verkefnin
Hvaða aðgerðir finnst þér brýn-
astar núna?
„Það eru tvö verkefni sem mér
þykja brýnust. Það þarf að tryggja
að hér geti myndast gjaldeyrismark-
aður í landinu svo hjól atvinnulífsins
stöðvist ekki. Vaxtahækkun Seðla-
bankans er liður í þessu, hún er sárs-
aukafull en því miður óhjákvæmileg
leið til skemmri tíma til að tryggja
það að gjaldeyrir verði til í landinu og
til að við getum komið í veg fyrir enn
harkalegra hrun krónunnar og óða-
verðbólgu. Þetta verður erfitt næstu
vikur og mánuði en þetta er nauðsyn-
leg forsenda þess að við getum fetað
okkur til stöðugleika á ný.
Annað verkefni sem þarf að vinn-
ast hratt er að koma til framkvæmda
aðstoð við skuldsett fyrirtæki og
heimili, lengja í lánum, frysta lán og
gera það sem við getum til að koma í
veg fyrir að heimili og góð fyrirtæki
verði gjaldþrota. Það þarf að gera
breytingar á gjaldþrotalöggjöf þann-
ig að fólk verði fljótara að koma und-
ir sig fótunum aftur og lendi ekki í
langri þrautagöngu. Þetta eru stóru
verkefnin okkar og þau geta ekki
beðið. Fólk verður að treysta því og
trúa að við ætlum að koma til móts
við það og við verðum að senda því
skýr skilaboð.“
Mun það bjarga einhverju ef við
göngum í Evrópusambandið og kom-
umst við þangað inn miðað við núver-
andi stöðu efnahagsmála?
„Við getum sótt um Evrópusam-
bandsaðild og það tekur okkur
skamman tíma að fá inngöngu en það
tekur lengri tíma að fá evruna sem
gjaldmiðil af því að við þurfum að
uppfylla ákveðin skilyrði til þess.
Núna er hætt við því að menn kasti
barninu út með baðvatninu og segi að
hnattvæðingin, hið alþjóðlega kerfi
og þátttaka á erlendum mörkuðum
sé af hinu vonda og við eigum ekki að
taka þátt í því. Réttast sé að halla
okkur að gömlum og grónum at-
vinnuvegum sem við höfum langa
reynslu af. Auðvitað þurfum við að
rækta þá en það dugir ekki eitt og
sér.
Einhæft og innhverft atvinnulíf er
ekki nóg fyrir ungt fólk á Íslandi.
Unga fólkið okkar vill spreyta sig á
hinu alþjóðlega sviði og hefur og á
ekki að koma sér upp minnimátt-
arkennd gagnvart umheiminum.
Ekki viljum við að unga fólkið flytji
burt. Þess vegna eigum við að segja
að við ætlum að taka skynsamlegan
þátt í alþjóðavæðingunni. Og við
verðum að búa okkur til nauðsyn-
legar efnahagslegar varnir með al-
þjóðlegu samstarfi. Ísland hefur
aldrei verið sjálfstætt í þeirri merk-
ingu að það, eins og öll önnur ríki,
þurfi ekki á vinum og stuðningi að
halda. Saga Íslands sýnir að við höf-
um alltaf haft einhverja stærri ein-
ingu á bak við okkur og alltaf vegnað
best þegar við vorum í mestum sam-
skiptum við útlönd. Danir voru um
tíma mjög öflugur bakstuðningur
fyrir okkur. Eftir seinna stríð höfð-
um við margháttaðan bakstuðning
Bandaríkjanna, það er söguleg stað-
reynd hvar sem menn stóðu í því
máli. Núna erum við dálítið ein á báti.
Það er mikilvægt að litlar þjóðir eins
og Íslendingar tali sinni röddu og
haldi sérstöðu sinni en um leið þurfa
þær á bakstuðningi og vinum að
halda. Annað er bara útópía.
Við eigum að læra af þeim mistök-
um sem hér hafa verið gerð en við
eigum líka að horfa til framtíðar og
til tengsla við alþjóðasamfélagið. Við
megum alls ekki pakka saman í
vörn.“ Morgunblaðið/Kristinn
ritstjórn Morgunblaðsins reyndu að
klína á okkur eins og títtnefndri
smjörklípu. Hvers vegna gerðu þeir
það? Til að forðast alvöru pólitíska
umræðu.
Í Borgarnesi var ég að tala fyrir
frjálslyndu lýðræði, gegn geðþótta
og sérgæsku stjórnmálamanna
gagnvart atvinnulífinu og fyrir
nauðsyn leikreglna sem tryggja al-
mannahagsmuni. Ég gagnrýndi
einkavæðingu án laga, ríkisábyrgðir
fyrir sérvalin fyrirtæki.
Ég held að allir sem muna kosn-
ingavorið 2003 geti rifjað upp að
ráðamenn þess tíma töldu þann boð-
skap stórhættulegan. Það sama átti
líka við þegar ég varð borgarstjóri
og við innleiddum útboð í inn-
kaupum borgarinnar í stað helm-
ingaskipta. Það hafði mikil áhrif á
mig að þegar ég tók á móti kan-
adísku olíufyrirtæki og bauð þeim
lóð undir bensínstöð mættu fulltrú-
ar allra íslensku olíufélaganna í kjöl-
farið saman á minn fund til að telja
mig ofan af því.
Ræðan mín í Borgarnesi var
byggð á reynslu minni sem borg-
arstjóri af því að breyta leikreglum
þannig að þær skili meiri samkeppni
og bættum almannahag. Það skiptir
engu hver á fyrirtækin, við drögum
menn ekki í dilka eftir því. Það sem
skiptir máli er að regluverkið sé í
lagi og tryggi almannahagsmuni.
Um það snerust Borgarnesræður
mínar.“
Hvernig er ríkisstjórnarsam-
starfið?
„Ég leyfi mér að halda því fram
að þar séu heilindi og engin undir-
mál. Þetta eru flokkar sem eru
ósammála um ýmislegt, byggja á
ólíkum hefðum og að mörgu leyti á
ólíku vinnulagi en samstarfið er
gott. Það mun auðvitað reyna mikið
á það á næstunni.“
Það heyrast raddir sem segja að
það eigi að slíta þessu stjórnarsam-
starfi og ganga til kosninga. Hver er
skoðun þín á því?
„Ég tel að það sé ekki á óreiðuna
bætandi. Við erum í miðjum björg-
unarleiðangri. Ættum við að henda
öllu frá okkur til að snúa okkur að
kosningabaráttu? Það gengur ekki.
Við stjórnmálamennirnir værum að
bregðast á vaktinni ef við efndum til
kosninga núna. En svo kemur nýtt
ár og þá verða menn að meta stöð-
una.“
Breyttar forsendur í
Evrópumálum
Evrópusambandsaðild er ekki á
stefnuskrá þessarar ríkisstjórnar en
nú eru aðstæður allt aðrar en þegar
ríkisstjórnin var mynduð. Mun
Samfylkingin ekki setja Evrópu-
málin á dagskrá af þunga?
„Ég legg mikla áherslu á að sú
umræða fari fram. Í stjórnarsátt-
málanum segir að þetta sé hags-
munamat. Samfylkingin er búin að
gera þetta hagsmunamat og við telj-
um að aðrir eigi að gera það líka.
Það eru algjörlega breyttar for-
sendur frá því þessi ríkisstjórn var
mynduð fyrir átján mánuðum. Við
höfum orðið fyrir þungu áfalli og
þurfum að vinna okkur út úr því. Ef
við tækjum þá ákvörðun fljótlega að
sækja um Evrópusambandsaðild þá
myndi það strax hafa áhrif á at-
vinnulífið hér heima, markaðina og
stöðu okkar gagnvart öðrum lönd-
um, því þá vita allir hvert við erum
» „Ýmsar aðgerðir og yfirlýsingar yfirstjórnarSeðlabankans á síðustu dögum og vikum orka
mjög tvímælis. Í þeirri viðkvæmu stöðu sem þjóðin
er í núna getur það ekki gengið til lengdar.“
» „Ég tel að það sé ekki á óreiðuna bætandi.Við erum í miðjum björgunarleiðangri. Ætt-
um við að henda öllu frá okkur til að snúa okkur að
kosningabaráttu? Það gengur ekki.“
» „Þegar mér var sagt frá æxlinu var það ekk-ert áfall fyrir mig. Ég var viss um að ég væri í
höndunum á góðum læknum og að þetta hlyti að
fara vel. Ég kveið ekki fyrir aðgerðinni og mér datt
aldrei í hug að eftirmál yrðu vegna hennar.“