Morgunblaðið - 21.11.2008, Qupperneq 22

22
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Til lengri tímalitið eru all-ar for-
sendur fyrir því að
gengi krónunnar
geti styrkst frá því
sem nú er. Þó verður ekki
framhjá því litið að flestir spá
því að krónan falli fyrst eftir að
hún verður sett á flot. Því má
fullyrða að fyrstu skrefin við
stjórn peningamála verða
vandasöm þegar viðskipti með
gjaldeyri færast í eðlilegra
horf en nú er.
Óljóst er hversu viðamikil
inngrip Seðlabankinn verður
með á gjaldeyrismarkaði. Yfir-
lýst markmið er að draga úr
óeðlilegum gengissveiflum.
Inngripin mega samt ekki
verða það mikil að gjaldeyris-
forðinn brenni upp við að við-
halda óraunhæfu gengi.
Miðað við það sem komið
hefur fram opinberlega er ólík-
legt að svo verði. Þó er eitt sem
hræðir í þessu samhengi. Mikil
gengislækkun getur komið illa
við fjölmörg heimili og fyrir-
tæki. Veik króna getur jafn-
framt kynt undir innfluttri
verðbólgu.
Af reynslunni að dæma eru
líkur á að við slíkar aðstæður
fari tækifærissinnar í stjórn-
málum á stjá og kalli á frekari
inngrip Seðlabankans. Mikil-
vægt er að þeir sem fara með
stjórn peningamála standi af
sér slíkan málatilbúnað. Það er
ekki í þágu al-
mennings að sól-
unda verðmætum
gjaldeyrisforða í
skammtímalausn-
ir. Það verður að
horfa lengra fram á veginn.
Traust og trúverðugleiki eru
lykilatriði næstu vikurnar.
Upphlaup á Alþingi, sundur-
lyndi í þingliði stjórnar-
flokkanna og uppákomur sem
einkennast af sýndarmennsku
eru ekki til að auka traust á
stjórnvöldum. Fólk þarf að
geta trúað því að hér rói allir í
sömu átt og sameiginlegt
markmið sé að byggja fjár-
málakerfið upp aftur.
Þetta er meðal annars for-
senda þess að gjaldeyrir komi
aftur inn í landið og eftirspurn
eftir krónunni aukist. Það
verður líka að búa þannig um
hnútana að erlendir fjárfestar,
sem liggja með hundruð millj-
arða króna í ríkistryggðum
verðbréfum, vilji ekki hlaupa á
brott með peningana við fyrsta
tækifæri. Til að svo verði þarf
að byggja upp trúverðuga
sviðsmynd peningamála.
Ef það tekst nær krónan
fljótt jafnvægi. Viðskipti á
gjaldeyrismarkaði aukast og
forsendur skapast fyrir styrk-
ingu krónunnar.
Það er lykilatriði að koma
gjaldeyrismálum Íslendinga í
betra horf til að byggja ís-
lenskt efnahagslíf upp á ný.
Ekki á að sólunda
gjaldeyrisforðanum
í skammtímalausnir}
Trúverðug sviðsmynd
Samkeppniseft-irlitið hefur
beint til mennta-
málaráðherra al-
varlegum athuga-
semdum um
hegðun Ríkis-
útvarpsins, opinbers hluta-
félags, á auglýsingamark-
aðnum. Að mati Samkeppnis-
eftirlitsins hefur RÚV
ástundað skaðleg undirboð á
auglýsingamarkaði. Fyrir-
tækið hefur þannig brotið
bæði lög og samning sinn við
menntamálaráðherra um al-
mannaþjónustu. Í samn-
ingnum kemur fram að RÚV
ætli að haga sér skikkanlega á
auglýsingamarkaði; hafa
gagnsæ viðskiptakjör og af-
slætti, sem standi öllum til
boða. Samkeppniseftirlitið
hefur hins vegar sannanir fyr-
ir því að RÚV fari ekki eftir
gjaldskrá sinni og bjóði iðu-
lega verð, sem sé langt undir
listaverði. Þá bjóði RÚV kost-
un á miklu lægra verði en
keppinautarnir.
RÚV ohf. hefur ruðzt um
með látum á markaði, sem er
afar viðkvæmur og hefur orðið
fyrir miklum áföllum að und-
anförnu. Það hagar sér eins og
fíll í postulínsbúð.
Samkeppniseft-
irlitið segir fullum
fetum það sem for-
svarsmenn RÚV
hafa gjarnan orðið
ógurlega móðgaðir
yfir, ef talsmenn einkarekinna
fjölmiðla tæpa á því; að hjá
RÚV er enginn fjárhagslegur
aðskilnaður, sem kemur í veg
fyrir að fé skattgreiðenda sé
notað til að niðurgreiða aug-
lýsingastarfsemi.
Þorgerður Katrín Gunn-
arsdóttir menntamálaráð-
herra segir í Morgunblaðinu í
gær að RÚV verði að haga sér
skikkanlega á auglýsinga-
markaðnum. „… ég legg ríka
áhersla á það að Ríkisútvarpið
hagi sér almennilega og sé
ekki í einhverjum leik sem
verður til þess að aðrir fjöl-
miðlar eigi erfitt með að
starfa hér. Það skiptir miklu
máli og Ríkisútvarpið verður
að átta sig á því,“ segir ráð-
herra.
Þetta er gott og blessað. En
hvaða trygging er fyrir því að
RÚV byrji skyndilega að fara
eftir reglunum? Er ekki betra
að taka freistingarnar frá for-
ráðamönnum þess?
Er ekki betra að taka
freistingarnar frá
forráðamönnum
RÚV?}
Fíll í postulínsbúð
F
yrir löngu las ég setningu sem
sat í mér: „Það er aðeins þegar
almenningur vill ekki búa við
hina gömlu skipan og valdastétt-
in getur það ekki sem bylting
getur orðið sigursæl. Með öðrum orðum:
bylting er ógerleg nema allt þjóðfélagið sé í
kreppu.“
Höfundurinn var Lenín, verkið Vinstri rót-
tækni frá árinu 1920. Nú kemur þessi setning
til mín aftur og mér finnst sem hún lýsi nú-
verandi ástandi hér heima. Almenningur sem
vill ekki, valdastétt sem getur ekki og kreppa
sem tekur til alls þjóðfélagsins.
Þegar ég var barn lærði ég deilingu, þessa
aðferð sem öllu getur sundrað, ef ekki með
góðu, þá með svo og svo mörgum aukastöf-
um. En aldrei hefði mig órað fyrir að ég ætti
eftir að höndla með jafn stórar tölur. Á móti kemur að
núllin eru mörg, en útkoman reiðarslag. Skuldabaggi
sem fáeinir auðkýfingar hafa hnýtt þjóðinni. Að henni
forspurðri. Á móti koma eigur bankanna þar ytra sem
enginn hefur haft fyrir að lista upp svo almenningur
geti mátað sig við það sem bíður hans. Hvað til dæmis
ef lýsing fyrrum bankastjóra Landsbankans, Sigurjóns
Árnasonar, reynist rétt: að þeim megi líkja við innihald
frystikistu sem hefur verið tekin úr sambandi.
Fólk spyr hvernig geti staðið á því að þvílíkur fjöldi
erlendra sparifjáreigenda skyldi flykkjast með sparifé
sitt í þessa svelgi. Svarið er: orðspor Íslands. Sem nú
hefur snúist í andhverfu sína, öll 27 ríki
Efnahagsbandalagsins voru einhuga um að
Ísland skyldi greiða skuldina, án málsbóta.
En hvað ef bankarnir íslensku hefðu náð að
opna sín eitruðu útibú í enn fleiri löndum, að
skuldin á hvert mannsbarn hefði ekki numið
4 milljónum heldur 40? Er ekki einhver
brotalöm í sjálfu regluverki EES? Rifjast nú
upp aðvörunarorðin sem voru viðhöfð þegar
samningurinn var gerður árið 1994. Sam-
kvæmt lögum sem þáverandi þjóðhöfðingi
Íslands hugleiddi að neita að skrifa undir.
Er ekki nokkuð ljóst að Ísland hefur um
þessar mundir fengið hlutverk lambsins sem
á að bera burt syndir heimsins? Öllum ber
saman um að Ísland sé það land sem verst
hafi farið út úr kreppunni, að hið glataða fé
sé höfðatölu þjóðarinnar ofviða. Óskandi
væri að alþjóðasamfélagið kæmi Íslandi til hjálpar, í
stað þess að setja því úrslitakosti.
Gætum við brotist út úr ógöngunum ein og óstudd (af
öðrum en Færeyingum og þeim sem vilja rétta hjálpar-
hönd, í stað hlekkja)? Höfum í huga að Evrópa á eftir
að fara í gegnum sín reikningsskil, alls staðar ólgar og
kraumar undir. Almenningur í Evrópu á eftir skuldaskil
með þjóðfélagsólgu sem kynni að sópa burt núverandi
toppum Evrópusambandsins.
Auðvitað eiga þeir að borga sem ábyrgðina bera. En
með því einu sem þeir geta borgað með: að standa upp
úr stólum sínum og fara frá. peturgun@centrum.is
Pétur
Gunnarsson
Pistill
Góð ráð dýr
Hvar liggja endi-
mörk hagræðingar?
FRÉTTASKÝRING
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
E
kki virðast allir sam-
mála um það hvort
hægt sé að skera niður
í heilbrigðisþjónust-
unni um 10% á næsta
ári án þess að það feli sjálfkrafa í sér
skerðingu á þjónustu við sjúklinga og
uppsagnir starfsfólks. Þannig töldu
sumir viðmælendur Morgunblaðsins
vel hægt að hagræða enn frekar í
heilbrigðiskerfinu án skerðingar á
þjónustu eða uppsagna en aðrir töldu
ljóst að svo mikill niðurskurður
myndi sjálfkrafa ógna lögbundnu
hlutverki heilbrigðisstofnana.
Samkvæmt upplýsingum frá heil-
brigðisráðuneytinu mun ráðherra
ekki ganga gegn lögum um hlutverk
heilbrigðisstofnana í endanlegum
sparnaðartillögum sínum þótt verið
sé að leggja til sparnað og aukna
hagræðingu í geiranum. Hins vegar
sé ekki ólíklegt að þegar til lengri
tíma er litið megi eiga von á ein-
hverjum uppstokkunum í heilbrigð-
iskerfinu, s.s. sameiningu stofnana
og þróun í þá átt að ekki sé verið að
vinna sama verkið á fleiri en einum
stað.
Þjónustan myndi færast til
Samkvæmt heimildum blaða-
manns er nú verið að skoða þann
möguleika hjá bæði Heilbrigðis-
stofnun Suðurnesja og Heilbrigð-
isstofnun Suðurlands að skera niður
sérfræðiþjónustu á borð við skurð-
og fæðingarlækningar til þess að
verða við óskum ráðuneytisins um
niðurskurð. Að öllu óbreyttu má
reikna með því að sú þjónusta færist
þá til Landspítalans, sem einnig er
gert að spara, þannig að þeirri spurn-
ingu er ósvarað hver hinn raunveru-
legi sparnaður af slíkri ráðstöfun yrði
í reynd og hvort sparnaðurinn vegi
upp þá óhagræðingu sem fylgi því að
sjúklingar þurfi að fara um lengri
veg til þess að geta fengið þjónustuna
sem áður var veitt í heimabyggð.
Eins og kunnugt er sendi fjár-
málaráðuneytið sl. föstudag öllum
ráðuneytum beiðni um að skoðaðir
yrðu möguleikar á 10% lækkun út-
gjalda á næsta fjárlagaári vegna
þeirrar stöðu sem upp væri komin í
þjóðfélaginu í framhaldi af banka-
kreppunni. Heilbrigðisráðuneytið
áframsendi bréfið til allra heilbrigð-
isstofnana landsins, sem eru hátt á
fjórða tuginn, og fór þess á leit við
stjórnendur að þeir skiluðu hug-
myndum og tillögum að sparnaði sl.
þriðjudag til þess að heilbrigðisráðu-
neytið gæti unnið úr framkomnum
tillögum og skilað til fjármálaráðu-
neytis. Samkvæmt upplýsingum úr
heilbrigðisráðuneytinu var verið að
leggja lokahönd á hugmyndir og út-
færslur ráðuneytisins í gær, en ekki
var vilji þar að svo stöddu til þess að
upplýsa hvað í þeim fælist.
Bein launalækkun ekki leið
Í samtali blaðamanns við forstjóra
og framkvæmdastjóra nokkurra
heilbrigðisstofnana vítt og breitt um
landið í gær kom í ljós að meðal
þeirra sparnaðarhugmynda sem
menn horfðu til var að fækka legu-
dögum, breyta deildum með sólar-
hringsopnun í dagdeildir og minnka
rekstrar- og launakostnað. Í því
samhengi er fyrst og fremst talað um
að draga úr yfirvinnu, stokka upp
vaktakerfi, skerða vaktþjónustu og
taka fyrir allar sporslur s.s. öku-
styrk. Eigi slíkar breytingar að nást
í gegn áður en nýtt ár gengur í garð
þarf hins vegar að gera ráðstafanir
mjög fljótlega. Ekkert reyndist hins
vegar hæft í þeirri flökkusögu að til
greina kæmi að lækka beinlínis laun
starfsmanna, enda væri slíkt brot á
kjarasamningum.
Morgunblaðið/ÞÖK
Spara Skoða möguleika þess að lækka kostnað heilbrigðisgeirans um 10%.
SAMKVÆMT nýframlögðu fjár-
lagafrumvarpi fyrir árið 2009 var
ráðgert að heilbrigðisráðuneytið
hefði samtals úr 119,4 milljörðum
króna að moða. 10% lækkun út-
gjalda samsvarar því tæpum 12
milljörðum. Samkvæmt upplýs-
ingum úr heilbrigðisráðuneytinu
felast ríflega 70% útgjalda til heil-
brigðismála í launakostnaði, en það
samsvarar 83,6 milljörðum króna.
Séu sparnaðartölurnar skoðaðar
í samhengi þá samsvara 10% af
rekstrarkostnaði Landspítalans á
næsta ári 3,8 milljörðum króna, hjá
Sjúkrahúsinu á Akureyri samsvara
10% 450-500 milljónum króna, hjá
Heilbrigðisstofnun Suðurnesja 200
milljónum króna og hjá Heilbrigð-
isstofnun Suðurlands ríflega 200
milljónum króna. Í samtölum blaðs-
ins við forstjóra heilbrigðisstofnana
í gær var ljóst að ekki sáu allir
hvernig takast ætti að spara 10%
nema með uppsögnum.
NIÐUR-
SKURÐUR
››