Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1960, Blaðsíða 5

ÖNNUR MYND: Ölduliópur eða öldulest hreyfist áfram með aðeins hálfum
hraða hverra einstakrar öldu hópsins. Að ofan er ölduhópur í fyrstu stöðu. Að
neðan hefur hópurinn og orka hans hreyfst aðeins helming af leið öldu 2. Alda 1,
er hjöðnuð niður, en alda 4 hefur myndast í hemiar stað aftan við hópinn. öldur
sem BROTNA VEÐ LANDB0 ERU ÞVl FJARSKYUDIR NIÐJAR ALDNA SEM
FYRST FÓRU AF STAD.
öldinni, voru mörg flókin atriði
um öldurnar sett upp í jöfnur.
Vísindaleg svör við spurningunni
hvernig orka vindsins flytzt yfir
í öldurnar, fengust þó ekki. Nauð-
syn þess, að hægt væri að segja
fyrir um öldugang og brim í sam-
bandi við hernaðaraðgerðir í síð-
ari heimsstyrjöld, vöktu athygli
Haralds U. Svendrups og Walters
Munk við hafrannsóknarstofu
Schripps. Með rannsóknum sín-
um í stríðinu á samtvinnuðum
verkunum vinds og báru gáfu
þeir fyrstir manna rökstudda
heildarlýsingu á því, hvernig
vindurinn magnar öldurnar. Með
lýsingu þessari virtust athuganir
á öldunum verða fullburða, og
nýtt tímabil rannsókna var hafið.
Við skulum fylgjast með því,
hvernig vindurinn myndar öld-
urnar á sjónum og hvemig þær
ferðast á opnu hafi, ef til vill þús-
undir mílna, þar til þær brotna
við land. Hæfni vindsins til að
mynda öldur er undir þrennu
komin: Meðal vindhraða, tíma
þeim, sem vindurinn blæs, og
vegalengdinni, sem hann blæs yf-
ir opið haf, þ. e. aðdraganda
(fetch).
öldur byrja að myndast, þegar
kaldi dregst eftir yfirborði á
sléttum sjó. Þá koma gárar, og
eftir því sem lengur blæs, verða
gárarnir brattari. Fletir mynd-
ast, sem loftstraumurinn þrýstir
á. Vindurinn er í eðli sínu óstöðug-
ur og misjafn, öldumar því fyrst
af ýmsum stærðum. Hinar litlu,
bröttu bárur brotna og mynda
kvikur, sem sleppa nokkurri orku
og láta ef til vill nokkuð af henni
í té stærri öldum, sem ná í þær.
Eftir því sem vindurinn magnar
öldurnar meira, fækkar smáum
öldum, en stærri öldur, sem mót-
tækilegri eru fyrir orku, taka við
af þeim. En smáar öldur halda
þó stöðugt áfram að myndast. Á
svæði, þar sem vindurinn hreyf-
ist hraðar en öldurnar, eru öldu-
lengdirnar mjög margar, þar er
öldumyndunarsvæði í miklum
stormi, og getur það náð yfir
þúsundir fermílna. Ef afl storms-
ins verður meira en ein alda get-
VÍKIN GUR
ur þolað, hreykir hún sér of hátt,
fellur fram yfir sig og myndar
brotsjó. Þetta gerist, þegar öldu-
kamburinn verður þynnri en 120°
og hæð öldunnar sjöundi partur
af öldulengdinni. Þannig getur
löng alda tekið við meiri orku
frá vindinum og risið miklu
hærra en stutt alda í sama vindi.
Þegar öldur eru af mörgum
lengdum, ná þær stytztu fljótt
hámarkshæð og eyðast, en þær
lengri halda áfram að vaxa.
Einföldum, reglulegum öldu-
hóp er hægt að lýsa með öldu-
tímanum, öldulengdinni og hæð-
inni. öldutíminn er sá tími, sem
líður, frá því að alda er á ákveðn-
um stað og þar til næsta alda
kemur á sama stað. öldulengdin
er fjarlægðin milli öldutoppa,
hæðin er lóðrétt fjarlægð milli
öldudals og næsta öldutopps fyrir
aftan. Venjulega eru nokkrir
hópar af öldum með mismunandi
öldulengdir og stefnum samtímis.
Á mótum þeirra myndast stutt-
toppa, tígullaga öldur af handa-
hófi. Þá er ekki hægt að tála um
ákveðinn öldutíma eða öldulengd.
Hæðin er þó mikilvæg, a. m. k.
vegna skipanna. Margir öldu-
toppar kunna að mætast ogleggja
fram hæð sína til myndunar á
mjög stórri öldu, en sem betur
fer eru meiri líkur til að öldu-
jtoppur mæti öldudal og hjaðni
niður. Engin ástæða er til að trúa
því, að sjöunda aldan eða nokkur
önnur sérstök alda í röðinni verði
hærri en hinar. Slíkt er tilbún-
ingur einn.
Þar sem öldurnar á sjónum eru
óendanlega breytilegar verður að
nota tölfræðilegar aðferðir við
að sunduidiða og lýsa þeim. Ein-
föld leið við að lýsa ölduhæð er
að tala um meðalhæð hæstaþriðja
hluta þeirra. 1 annari aðferð, sem
fundin var upp árið 1952 af Wil-
lard J. Pierson Jr. við háskólann
í New York, eru notaðar jöfnur
til þess að segja fyrir um hegðun
sjávaröldu eins og þær, sem beitt
er í upplýsingakenningum um há-
vaða. Pierson hagræðir regluleg-
um ölduhópum klassiskra kenn-
inga þannig, að útkoma verður
óreglulegt sýnishorn ölduhópa.
Hægast er að lýsa útkomunni
með hjálp orkustiga (energy
spectra). 1 þessari aðferð er öldu-
hæðinni í öðru veldi gefið gildi
móti öldutíma og stefnu. Með því
að finna hvar mesta orkan er
saman komin á orkustiganum er
síðan hægt að reikna út meðal
öldutíma og meðal öldulengd til
nota við spár um öldugang.
Þegar aðdragandi eða stoi'm-
5