Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1977, Síða 28

sagan, en hve langt komust þeir
suður? Um það deila fræðimenn.
„Þar komu ekki frost á vetrum
og lítt rénuðu þar grös. Meira var
þar jafndægri en á Grænlandi eða
íslandi. Sól hafði þar eyktarstað og
dagmálastað um skammdegi,“
segir í Grænlendingasögu. Almar
Ness hefir sýnt fram á það með
útreikningum í bók sinni „Hvor lá
Vinland“, að sá staður getur ekki
verið norðar en á 37° n. br.
Nú segir sagan að Karlsefni hafi
ekki þótt friðvænlegt í sambandi
við frumbyggja þá, er þeir komust
í kynni við á þessum slóðum og
haldið norður á bóginn og áfram
til Grænlands.
En um Bjarna Grímólfsson og
hans félaga segir í Eiríkssögu rauða
eftir að Karlsefni var sigldur norð-
ur aftur:
„Þá Bjarna Grímólfsson bar í
írlandshaf og komu í maðksjó,
fundu þeir ekki fyrr en skipið
gjörðist maðksmogið undir þeim.
Þá töluðu þeir um hvert ráð skyldi
taka. Þeir höfðu bát þann, er
bræddur var seltjöru, þar fær sjó-
maðkur eigi á. Þeir gengu í bátinn
og sjá þeir þá að þeim mátti hann
ekki öllum vinnast. Þá mælti
Bjarni „Af því að báturinn tekur
eigi meira en helming manna
vorra, þá er það mitt ráð, að menn
séu hlutaðir í bátinn, því þetta skal
ekki fara að mannvirðingu“. Þetta
þótti öllum svo drengilega boðið,
að enginn vildi móti mæla. Gjörðu
þeir svo að þeir hlutuðu mennina,
og hlaut Bjarni að fara í bátinn og
helmingur manna með honum,
því að báturinn tók ekki meira. En
er þeir voru komnir í bátinn, þá
mælti einn íslenskur maður, er þá
var í skipinu og Bjarna hafði fylgt
af Islandi: „Ætlar þú Bjarni hér að
skiljast við mig.“ Bjarni svarar:
„Svo verður nú að vera.“ Hann
svaraði: „Öðru hést þú föður mín-
um þá er ek fór af Islandi með þér,
en skiljast svo við mig, þá er þú
sagðir að eitt skyldi ganga yfir
okkur báða“. Bjarni svarar: „Eigi
skal og svo vera gakk þú hingað i
bátinn, en ek mun upp fara í skip-
ið, þvi at ek sé at þú ert svo fúss til
fjörsins.“ Gekk þá Bjarni upp i
skipið, en þessi maður í bátinn og
fóru þeir síðan leiðar sinnar, til
þess er þeir komu til Dyflinnar á
írlandi og sögðu þar þessa sögu. En
það er flestra manna ætlan að
Bjarni ok þeir menn, er á skipinu
voru með honum, hafi látist i
maðksjónum, því ekki spurðist til
þeirra síðan.“
Þessi stutta frásögn, af ferð
þeirra félaga og afdrifum þeirra,
færir mönnum heim sanninn um
það, hve þroskaðir siglingamenn
Islendingar voru orðnir á þessum
tima. Þegar í óefni var komið varð
Bjarni að taka til sinna ráða og
kveða upp dauðadóm yfir hálfri
skipshöfn sinni. Allir tóku því með
stillingu og hugarró, að þessum
eina manni undanskildum, sem
ráða má af frásögninni að verið
hafi unglingur. Virðist sem Bjarni
hafi tekið hann á skip sitt, til þess
að venja hann við, eða kenna hon-
um sjómennsku. En fyrst að svo
hlutaðist til, að pilturinn varð í
þeim hópi, sem dauðadómurinn
hlaut, gat Bjarni að sjálfsögðu ekki
breytt honum, nema eins og hann
gjörði. Að láta drengnum eftir
möguleikann til að halda lífi, með
því að fara i bátinn í sinn stað, en
ganga sjálfur í hóp hinna dauða-
dæmdu.
Þórhallur félagi Bjarna hefir
verið einn þeirra, sem hlaut að fara
í bátinn, því til íslands komst hann
og gjörðist bóndi á Melum í
Hrútafirði. Hann hlaut viður-
nefnið Vínlendingur og sannar
það allvel þessa sögu. Sonur hans,
sem Gamli hét fékk Rannveigar
systur Grettis sterka.
Það hefir að sjálfsögðu komið í
hlut Þórhalls að taka við stjórninni
á bátnum, það sem eftir var leið-
arinnar til Evrópustranda, eftir að
þeir skildu við Bjarna og þá félaga
og leiða þá félaga heila í höfn í
Dyblini. Ekki er vitað hve langt
þeir hafa verið komnir austur á
hafið. En það má segja það sama
um Þórhallana báða að af ferðum
þeirra yfir hafið fara ekki sögur, en
nærri má geta að slíkt gjörist ekki
nema undir stjórn öruggra manna,
sem haldið geta uppi fullkomnum
aga og allir hlýða. Það hafa þessir
menn gjört og haft í huga hið
drengilega fordæmi Bjarna skip-
stjóra síns. Vatn og matvæli hafa
að sjálfsögðu verið af skornum
skammti á þessum litla báti og
hver dagskammtur knappur, en
mikil óvissa um það hve langan
tima ferðin til lands tæki. En Þór-
halli heppnaðist að koma skipi og
áhöfn heilu í höfn.
Vér eftirkomendur þessara
manna getum verið stoltir af þeim
öllum, hinni fullkomnu sjó-
mennsku þeirra og sálarró, sem
aldrei brást þeim, þegar í óefni var
komið og úr vöndu að ráða. Ekki
þarf á neinn að halla, þótt þeim sé
jafnað við hvern sem er annarra
þjóða menn hvort sem þeir heita
Blight eða eitthvað annað. Sigl-
ingatækni þeirra nokkur hundruð
árum á undan öðrum Evrópu-
þjóðum, sem í kjölfar þeirra sigldu
og lærðu af þeim úthafssiglingar.
Margir fróðir menn og lærðir
hafa skrifað margar bækur og
langar um Vínlandsferðir íslend-
inga og komast að ýmsum niður-
stöðum og sumum furðulegum.
Margir beina athygli sinni að
löndum þeim, sem nú eru kölluð
Nýja Brúnsvik, Lorensfjarðar-
svæðið og Nýfundnaland. Það má
kannski heimfæra uppá Straum-
fjörð sagnanna, en lengra suður
hafa þeir farið. Það er alkunna hve
miklu meira vetrarríki er í þessum
löndum en samrýmst geti lýsingu
þeirri af landkostum og veðurfari í
Hópi. Enda er það tekið fram í
sögunum að „þeir sigldu langt
suður með landinu“. Líka er lýsing
þeirra á sólarhæðinni ólygnust um
28
V ÍKINGUR