Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1986, Qupperneq 5

Ritstjórnargrein
Engan þarf aö undra aö snarpar deilur veröi
um mat á ferskum fiski eöa fullunninni vöru,
afkoma sjómanna, útgeröar og fiskvinnslu
byggist á gæöum hráefnis og framleiöslu fisk-
afuröa til útflutnings, enda hefur mikiö veriö rætt
um Ríkismat sjávarafuröa síöustu tvö til þrjú árin
og hvaö háværastar uröu þær umræöur, þegar
upp átti aö taka svokallaö „punktamat".
Matsmenn eru i dómarasæti um gæöamál og
eru þannig ákvaröandi um laun sjómanna og á
sama hátt eru matsmenn aö ákveöa tekjur
vinnslunnar.
Þegar ágreiningur rís hæst, eru yfirmatsmenn-
irnirkallaöirtil.
Nú er þaö ekki svo aö matsmenn ákveöi gæöin
á ferskum fiski til dæmis. Gæöi hráefnis upp úr
skipi eru fyrirfram ákveöin af hinum ýmsu þáttum
sem hafa áhrif á gæöi fisksins. Þar má nefna
veöur, veiöarfæri, notkun veiöarfærisins, þaö er
aö segja hvernig veiöarfærinu er beitt, og
ástandi fisksins ísjónum á hverjum árstíma.
Þegar fiskur kemur um borö í skip, hafa vinnu-
brögö áhafnar áhrif á fiskgæöin. Þegar kemur aö
matsmanni aö leggja dóm á gæöi hráefnisins,
hefur fisknum veriö landaö meö ýmsum aöferö-
um.
Matsmaöurinn metur fiskinn á grundvelli sýna-
töku. Hann hefur þvíengin áhrifá gæöi aflans, en
hann leggurdóm á gæöin, og sá dómur ákvaröar
endanlegt verö fyrir aflann sem landaö var, og ég
undirstrika að búið er að landa öllum aflanum í
flestum tilvikum þegar gæðamat liggur fyrir.
Yfirleitt er ekki ágreiningur um dóm mats-
mannsins. Þó er stundum óskaö eftir því aö yfir-
matsmaöur endurmeti gæöi aflans.
Þó ágreiningur rísi einstöku sinnum þá
breytir það litlu um að aflinn er aö meöaltali
eins hjá sama skipi ár eftir ár, svo fremi að
vinnubrögð séu þau sömu og sama vinnu-
aöstaöa um borö. Yfirleitt breytir þaö engu um
gæöi aflans, þó mannaskiþti veröi á skipinu, ef
80% af fastri áhöfn er um borö eöa vanir afleys-
ingamenn.
Þar sem ég hef fengiö þessa niöurstööu, tel ég
skynsamlegt aö leggja til aö gerö veröi tilraun á
þessu ári, meö aö fiskur upp úr skipi veröi ein-
göngu tekinn í yfirmat, og þvi aöeins aö kaup-
endur og seljendur nái ekki samkomulagi um
gæöin.
Þetta mætti gera á þann hátt aö skiþshöfnin
semdi viö fiskkaupanda meö samþykki útgeröar-
manns um aö fiskur upp úr skipinu væri af fyrir-
fram ákveönum gæöum; ef fiskkaupandi eöa
áhöfn telur fiskinn i einstökum tilfellum miklu
verri eöa betri en þaö meöalmat sem samiö var
um á grundvelli meöalmats undanfarinna ára,
gæti hvor aöili um sig óskaö eftiryfirmati.
Þessi tilraun þyrfti aö gera á aö minnsta kosti
tveim eöa þrem stööum í hverjum landsfjóröungi
og bæöi viö löndun á afla úrbátum og togurum.
Tilraunin þyrfti aö standa í aö minnsta kosti 6
mánuöi.
Til skýríngar skulu tekin hér dæmi um hvernig
þaö sem aö framan ersagtyröi i framkvæmd.
1. Skilyröi fyrir gæöasamningi áhafnar og fisk-
kaupenda eraö afnumin sé sú skylda aö allur
fiskursem aö landi berstsé tekinn tilmats.
2. Viö skulum gefa okkur að meöalmat þeirra
togara og báta, sem dæmið er byggt á, sé
85% ífyrsta gæöaflokk. Meöalmat erbyggt á
ferskfiskmati viökomandi báts eöa togara
síðastliðin 2—8ár.
Framkvæmd:
Meöalmat85% i 1. flokk.
Meöalmat 15%í2. flokk.
Eftirfarandi samkomulag er gert skriflega af
áhöfn og fiskkaupanda. Öll áhöfnin skrifi undir
samninginn ásamt útgeröarmanni sem seljendur
og verkstjórar, framkvæmdastjórar og stjórnar-
menn vinnslustöövarsem kaupendur.
Samningur til 6 mánaöa isenn.
Veröi ágreiningur um gæöi aflans getur hvor
aöili um sig óskaö eftir aö yfirmatsmaöur skeri úr
meö matsgjörö um gæöi aflans.
Séu frávik frá umsömdum meöalgæöum 5% til
eöa frá greiöir sá sem óskaöi yfirmats kostnaö
viö matsgjörö, en matiö hefurekki áhrif á verö.
Veröi frávik frá samkomulagi umfram 5% en
þó ekki yfir 10% skal greitt fyrir aflan samkvæmt
yfirmatinu íþaö sinn sem metiö var.
Veröi frávik umfram 10% skal framkvæmt yfir-
mat aftur viö tvær næstu landanir. Veröi saman-
lögö frávik yfir 10% skal meöalmatiö hækka eöa
lækka um helming fráviks. Veröi samanlögö frá-
vik á bilinuö—10% breytist meöalmatiö um
Veröi frávikiö á bilinu 2—5% breytist umsamiö
meöalmat um \. Frávik undir 2% breyta ekki
meöalmatinu.
Telja veröur aö ef svona væri staöiö aö fersk-
fiskmatinu mætti spara mikiö fé sem betur væri
nýtt til annarra verkefna. Af nógu er aö taka í
sjávarútvegi okkar.
Á fundi meö yfirmatsmönnum þann 29. janúar
1986 varpaöi undirritaöur fram þeim hugmyndum
sem héraö framan eru reifaöar.
LANDSIM.V- A
389921
Guðjón A.
Kristjánsson
forseti FFSÍ
nýrra
leiða
við
fersk-
fiskmat
VÍKINGUR 5
í'' I M P <