Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.1986, Blaðsíða 56

Fréttaskýring
Hcr oó nú
Páll
Magnússon
fréttamaöur
Fersk-
fiskút-
flutn-
ingur í
gámum
56 VÍKINGUR
Hverjir græða — hverjir tapa?
Þetta er flóknari spurning
en virðast kann í fyrstu, en
áöur en viö reynum aö svara
henni skulum viö lita á
nokkrar staöreyndir. Gifurleg
aukning hefuroröið á þessum
útflutningi siðustu árin, eins
og sjá má á eftirfarandi töflu:
Útflutningur á
ferskum fiski
ígámum Meðfiski-
skipum
1982 1.300 tonn 35.043 tonn
1983 7.046 - 34.970 -
1984 12.688 - 35.329 -
1985 32.690 - 37.802 -
Þarna kemur sem sé fram,
að útflutningur á ferskum f iski
i gámum, hefur meira en
25-faldast á siðustu fjórum
árum, og bara á milli áranna
1984 og 1985 jókst hann um
nærri 160%.
En taflan segir okkur lika,
að útflutningurinn i gámum
hefur ekki leitt til samdráttar i
siglingum fiskiskipa með afla,
eða með öðrum orðum:
gámaflutningarnir eru hrein
viðbót við útflutning íslend-
inga á ferskum fiski. Viö þetta
bætast svo flutningar með
flugi, en þeir skipta litlu máli i
heildardæminu — hafa rétt
skrifðið yfir eitt þúsund tonn
siðustu árin.
Ef viö litum á gámaflutning-
ana eina, þá námu þeir nærri
6% af öllum botnfiskafla, sem
á land kom i fyrra.
En hvaða fiskur er fluttur út
ferskur? I grófum dráttum er
skiptingin þessi (gámar og
fiskiskip):
Þorskur 40%
Ýsa 14%
Ufsi 5%
Karfi 20%
Grálúða 5%
Skarkoli 11%
Annað 5%
Þetta eru sem sé stærðir
og staðreyndir, en reynum þá
að henda reiður á kostum og
göllum.
Hagur útgerðarmanna og
sjómanna af þessum útflutn-
ingi virðist nokkuð augljós:
þeir fá einfaldlega helmingi
meira fyrir fiskinn með þvi að
flytja hann beint út i gámum,
heldur en ef þeir seldu hann i
frystihúsin á hefðbundinn
hátt. Að visu hafa sjómenn i
mörgum tilfellum verið hlunn-
farnir i þessum viðskiptum,
þannig, að innlendir fisk-
kaupendur hafa borgað
venjulegt „innanlandsverð"
fyrir fiskinn, en siðan flutt
hann sjálfir út í gámum og
fengið tvöfalt verð ytra. Þetta
hefur einkum gerst þegar
fiskverkandinn á útgerðina
líka, samanber deilur sjó-
manna við Granda h.f..
En hvað um það, að öðru
jöfnu græða útgerðarmenn
og sjómenn. Þeir sem tapa
eru hins vegar fiskverkendur
og fiskvinnslufólk. Hinir fyrr-
nefndu standa uppi með van-
nýtt framleiðslutæki, en hinir
síðarnefndu með minni vinnu,
og minni tekjur.
Tökum dæmi af Vest-
mannaeyjum. Þaðan voru
flutt út i fyrra um 4.700 tonn
af ferskum fiski, eða yfir 10%
af öllum botnfiskafla, sem á
land kom. Og samfara þessu
dróst yfirvinna í frystihús-
unum mjög saman, varð raun-
ar litil sem enginn, og tekjur
fiskvinnslufólksins snar-
minnkuðu frá þvi sem verið
hafði. Þetta má segja á annan
hátt: Árstekjur fiskvinnslu-
fólksins minnkuðu um sem
svarar einum mánaðarlaun-
um, þvi fiskurinn, sem fluttur
var út í gámum samsvaraöi
eins mánaðar vinnu rúmlega
600 starfsmanna i fiskvinnslu
í Vestmannaeyjum.
Grundvallarspurningin er
þó þessi: hvað er hagkvæm-
ast fyrir sem flesta i sem
lengstan tima?
Og áöur en hægt er að
svara þessari spurningu
verður að svara tveimur
öðrum:
1) Neysluvenjur á Vestur-
löndum hafa breyst
þannig, að krafan um aö
matvörur séu ferskar er
að verða rikjandi. Þýðir
þetta, að samfara bættri
flutningatækni, sé frysting
á fiski að verða meira og
minna úrelt, og islenskur
sjávarútvegur verði að
laga sig að þvi?
2) Töluverður hluti af þeim
ferska fiski, sem viö flytj-
um út, er fullunninn í fisk-
vinnslustöðvum ytra.
Hvernig stendur á þvi,
aö islenskir fiskverkendur
geta ekki borgað nema
helming af þvi verði, sem
útlendir starfsbræður
þeirra borga fyrir sama
fisk?
Það þarf meiri spámenn en
mig til að svara þessum
sþurningum, en framtið
sjávarútvegs á Islandi er
komin undir réttum svörum.
Páll Magnússon.