Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1990, Blaðsíða 14

Ólafur K.
Pálsson
fiskifræöingur
Kjartan G.
Magnússon
stærðfræðingur
14 VÍKINGUR
UM FÆDUTENGSL
ÞORSKS OG
LODNU
Á ÍSLANDSMIÐUM
Á undanförnum árum hafa farið fram allum-
fangsmiklar rannsóknir á fæðu þorskstofnsins
hér við land, einkum með tilliti til mikilvægis
loðnu í fæðunámi hans. Rannsóknir þessar
hafa verið sambærilegar hvað varðar umfang
og aðferðir síðan 1980. Lengi hefur verið Ijóst
að loðna er langmikilvægasta æti þorsksins.
Áætlað hefur verið að hlutdeild hennar í heild-
arfæðunni sé 35-40% að jafnaði yfir árið. Á
vissum árstímum er vægi loðnu þó mun hærra
eða allt að 80%. Er það einkum að vetrarlagi
þegar loðnan gengur til hrygningar meðfram
landgrunnsbrúninni fyrir norðan land og aust-
an.
Meginmarkmið fæðurann-
sókna síðustu ára hafa verið af
tvennum toga: Annarsvegar að
skýra fæðuvistfræðilegt sam-
spil þessara stærstu fiskstofna
á íslandsmiðum, þorsks og
loðnu. Hinsvegar að meta áhrif
þessara fæðutengsla með tilliti
til nýtingar okkar á þessum
efnahagslega mikilvægu stofn-
um.
Þeim gögnum sem nú liggja
fyrir hefur verið safnað á tveim-
ur árstímum síðan 1980, þ.e. í
mars 1980-88 og í október/nóv-
ember 1980-83,1985 og 1988. í
heild eru þetta um 17 þúsund
magar.
Mánaðarát þorsk-
stofnsins 1980-86
Á grundvelli gagna um
magainnihald er hægt að
reikna meðalát fisks af tiltekinni
stærð á tímaeiningu, að gefn-
um tilteknum forsendum um
meltingarhraða fæðunnar.
Samkvæmt því er átið háð fæð-
umagni í maga fisksins, lengd
hans, og hitastigi sjávar, og er
því lýst með eftirfarandi jöfnu:
Át=2.6(L/40)1.15 1.09 T-6 S g/
dag
þar sem L er lengd fisksins, T
hitastig sjávar og S er fæðu-
magn í maga fisksins.
Niðurstöður útreikninga á
mánaðaráti þorskstofnsins í
heild og fyrir helstu flokka bráð-
ar eru sýndar á 1. mynd. Heild-
arát stofnsins var í hámarki árið
1980, um 300 þúsund tonn á
mánuði, en minnkaði síðan ört
og náði lágmarki 1982-83,130-
160 þúsund tonn. Átið óx síðan
mjög ört upp í 250-290 þúsund
tonn árin 198586.
Augljóst er af 1. mynd að át
þorsksins á loðnu fylgir heildar-
átinu mjög náið í flestum tilvik-
um. Þó er loðnuátið tiltölulega
lítið í október 1980, þegar
þorskurinn át karfaseiði þess í
stað í stórum stíl. Sama á við
um nóvember 1985 þegar smá-
karfi og smáþorskur voru á
matseðlinum í talsverðu
magni.
Át þorsks á rækju er oftast
minna en 15 þúsund tonn á
mánuði, en mest í október 1982
(52 þús. tonn) og í mars 1985
(38 þús. tonn). Át á dýrasvifi og
botndýrum er tiltölulega litlum
sveiflum háð. Átið á dýrasvifi er
yfirleitt 10-18 þúsund tonn á
mánuði og botndýraát þorsks
4-10 þúsund tonn.
Tengsl loðnustofns
og loðnuáts þorsks
Þær miklu breytingar sem
fram hafa komið í heildaráti og
loðnuáti þorsks á undanförnum
árum eiga væntanlega rætur
að rekja til breytilegs ástands
loðnustofnsins á þeim tíma.
Bergmálsmælingar á stærö
loðnustofnsins hafa verið gerð-