Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1990, Blaðsíða 15

Þús. tonn
ar einu sinni til tvisvar á ári, þ.e.
í október/nóvember og í janúar/
febrúar. Þegar stærö ioönu-
stofnsins er metin á grundvelli
loðnuáts og loðnuafla er niöur-
staöan um tvöfalt hærri en niö-
urstöður bergmálsmælinga.
Bergmálsstofn loðnu hefur því
verið notaöur sem vísitala. Gott
samræmi er milli þeirrar vísitölu
og stofnstæröar reinknaörar á
grundvelli áts og afla miöaö viö
aö bergmálsstofn sé tæplega
tvöfaldaður (1.9-faldaöur). Niö-
urstööur þessara mælinga má
tengja reiknuöu loönuáti
þorsks í október/nóvember og í
mars. Þessi sambönd eru sýnd
á 2. mynd fyrir nokkra aldurs-
flokka þorsks.
í mars má lýsa þessu sam-
bandi milli stærðar loðnu-
stofnsins (hrygningarstofns)
og áts þorsks á loðnu meö S-
laga ferli hjá öllum aldursflokk-
um. Þegar loðnustofninn er
stærri en ein milljón tonn er át
þorsks tiltölulega mikið og
stöðugt, þ.e. það breytist lítið
þótt loðnustofninn vaxi enn
meir. Minnki loönustofninn
dregur ört úr áti þorsks og verö-
ur það mjög lítið þegar loðnust-
ofninn er um hálf milljón tonn,
eins og hann var á árunum
1981-83. Á þessum árum dró
jafnframt verulega úr vaxtar-
hraöa þorsks. Þetta samband
loönustofns og loönuáts er ekki
eins eindregiö í október/nóv-
ember og í mars, og aðeins
marktækt fyrir þriggja til fimm
ára þorsk. Á þessum árstíma
dregur þó einnig mjög úr loðnu-
áti þorsks þegar loðnustofninn
er í lágmarki.
Fæöutengsl þorsks og loðnu
ráöast óhjákvæmilega af skör-
un þessara fiskstofna f tíma og
rúmi auk þess sem hegðun
loðnunnar (torfumyndun) hefur
væntanlega einnig veruleg
áhrif. Almennt viröist vera all-
gott samræmi milli skörunar á
útbreiöslu beggja tegunda
annarsvegar og afráni þorsks á
loðnu hinsvegar.
Aö sumarlagi (ágúst) heldur
loönustofninn (tveggja ára og
eldri) sig yfirleitt í Grænlands-
sundi og noröur í íslandshafi og
einkennist hegöun hans af lítilli
torfumyndun. Afrán þorsks á
loðnu viröist vera lítið á þessum
árstíma miöaö viö þær tak-
mörkuöu upplýsingar sem fyrir
liggja. Aö haustlagi (október/
nóvember) er loönan yfirleitt aö
þéttast í stærri torfur og búast til
hrygningargöngu og út-
breiðslusvæði hennar suðlæg-
ara en aö sumarlagi. Þetta er
þó mjög breytilegt frá einu ári til
annars. Afrán þorsks á loðnu er
talsvert á þessum árstíma, þ.e.
meira en aö sumarlagi en mun
minna en aö vetrarlagi. Aö vetr-
arlagi, einkum tímabilið des-
ember til febrúar, er loðnan á
hrygningargöngu sinni meö-
fram landgrunnsbrúninni út af
norðan- og austanveröu land-
inu og er þá yfirleitt í tiltölulega
þéttum torfum. í mars má ætla
aö megingangan sé komin
suöur fyrir land.
Engu aö síður er loönumagn
noröan lands og austan í þeim
mæli aö hlutdeild loönu í fæöu
þorsks er í hámarki. Meö hlið-
sjón af því má ætla aö afrán
þorsks á loðnu sé enn hærra
tímabilið desember til febrúar.
Haustiö 1989 voru aðstæður
mjög óvenjulegar hvað varðar
útbreiöslu loðnu og loðnuveið-
ar. Engin loöna fannst á hefö-
bundnum slóðum fyrir norð-
vestan og noröan land í nóv-
ember og loönuveiöi var því
nánast engin fyrr en í desem-
ber. Nokkru fyrr (25. okt. til 5.
nóv.) fór fram árleg athugun á
fæöu þorsks fyrir norövestan,
norðan og austan land. í Ijós
kom aö nánast engin hrygning-
arloöna (tveggja ára og eldri)
var í þorskmögum. Hér er um
mjög athyglisverða prófun aö
ræða sem bendir til þess aö
afrán þorsksins og bergmáls-
mælingar á loðnustofninum
beinist aö sama hluta loönu-
stofnsins.
1. mynd. Reiknaö mán-
aðarát þorskstofnsins á
helstu flokkum bráðar
og í heild 1980-86.
Engu að síður er
loðnumagn
norðan lands og
austan í þeim
mæli að hluteild
loðnu í fæðu
þorsks er í
hámarki.
VÍKINGUR 15