Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1991, Blaðsíða 32

RADGJOFITRASSI
. . .og þá var ekki
búið að finna upp
hugtakið
„smáfiskadráp",
hvað þá að það
væri komið með
merkingu svipaða
og stórglæpur.
Þessi tafla sýnir að
þorskstofninn getur gef-
ið miklu meira af sér
heldur en hann gerir nú.
32 VÍKINGUR
Uppbygging fiskveiðiflotans
var hröð. Þorskafli íslendinga
jókst úr 265 þúsund tonnum ár-
ið 1975 í 461 þúsund tonn árið
1981. (slendingar komust í
fremstu röð þjóða heimsins í
þjóðartekjum og hagvexti. En
þá fór að halla undan fæti. Eða
eigum við ef til vill að segja að
þá hafi farið að gæta ráðlegg-
inga Hafrannsóknastofnunar?
Núna er ástandið þannig að við
eigum stóran og geysilega vel
búinn fiskiskipaflota og fisk-
veiðiheimildir fyrir 265 þúsund
tonnum af þorski, sem er það
sama og við veiddum árið
1975, og nær sama magn var
einnig árleg meðalveiði íslend-
inga á þorski frá árinu 1950,
þegar veiði var komin í eðlilegt
horf eftir stríðið, til ársins 1975
þegar leiðbeiningastarfið hófst.
Aflinn sem við glötuðum til út-
lendinga fyrr, um 170.000 tonn
á ári, er okkur jafn glataður nú.
Við skulum líta á þorskveiðar
á íslandsmiðum á þessari öld til
þess að hafa samanburð á því
sem var og því sem er og til
þess að geta gert okkur grein
fyrir hvort okkur „miðar aftur-
ábak ellegar nokkuð á leið“,
svo að notuð séu fleyg orð
skáldsins.
Við skulum skipta öldinni í
þrjú megin tímabil, afmörkuð af
stórviðburðum sem höfðu
veruleg áhrif á veiðina. Fyrsta
tímabilið hófst árið 1922, þegar
segja má að veiðiskapurinn sé
kominn í eðlilegt horf eftir fyrra
stríðið, og stóð til 1938, sem er
síðasta heila fiskveiðiárið áður
en seinna stríðið hófst, samtals
17 ár. Annað tímabilið er frá
1950 til 1975. Veiðin virðist hafa
verið seinni að jafna sig eftir
seinna stríðið heldur en það
fyrra, hvort sem því er um að
kenna að fiskveiðiþjóðirnar hafi
verið lengur að byggja upp flota
sinn eða að stofninn hafi verið
lengur að jafna sig eftir of litla
veiði. Öðru tímabilinu lauk með
árinu 1975, eftir 26 ár, og það
síðasta hófst þegar við höfðum
að mestu hrakið útlendinga af
höndum okkar til þess að sitja
einir að auðnum og — til að
bæta enn betur um fyrir okkur
— höfðum falið Hafrannsókna-
stofnun að ráða okkur heilt um
hvernig viö skyldum umgang-
ast þessa miklu auðlind til að
hún nýttist okkur sem allra
best.
Fyrsta tímabil
Hildarleiknum fyrri er lokið
og fiskveiðiþjóðir Evrópu eru
komnar aftur á miðin við ísland.
íslendingar höfðu selt í stríðinu
nær helming þeirra fáu togara
sem þeir voru búnir að eignast
en bættu sér það upp á næstu
árum og áttu orðið um þrjátíu
togara í upphafi tímabilsins. Að
öðru leyti sækja þeir á opnum
áraþátum og þilskipum. Helsta
veiðitækið er lína, þannig að
nær öll veiði landans er þá á
grunnslóð.
Meðal þorskveiði íslendinga
á þessu tímabili er 171.919 tonn
á ári. Útlendingar veiða að
meðaltali 198.707 tonn á ári.
Samtals er árleg þorskveiði á
íslandsmiðum 370.626 tonn,
og mest sótt „upp í kálgarða",
eins og það var orðað. Þarf-
laust er að taka fram að á þess-
um árum var engin fiskveiði-
stjórnun í neinu formi og þá var
ekki búið að finna upp hugtakið
„smáfiskadráp", hvað þá að
það væri komið með merkingu
svipaða og stórglæpur.
Annað tímabil
Eins og hið fyrsta hefst ann-
að tímabilið nokkrum árum eftir
að heimsstyrjöld lýkur. Fisk-
veiðiflotinn stækkar og batnar
og meðal ársafli á þorski þessi
26 ár er 428.352 tonn. Þar af
veiddu íslendingar að jafnaði
259.478 tonn en útlendingar
168.874 tonn. Mest varð veiðin
á einu ári 546.252 tonn en
minnst 321.450 tonn.
Á þessum árum var heldur
ekki vísindaleg fiskveiðistjórn,
haldið var áfram að veiða uppi í
landsteinum með lítinn möskva
í veiðarfærum, en jafnframt var
farið að sækja meira á djúpmið.
Ekki var gerður greinarmunur á
því hvort verið var að veiða úr
hrygningarstofni, veiðistofni
eða smáfisk, enda held ég að
fiskimenn þess tíma hafi lítil skil
kunnað á slíkum hugtökum.
Þeir voru bara að draga björg í
bú og gengu út frá þeirri al-
mennu skoðun að nógur fiskur
væri í sjónum. Það reyndist líka
Þorskveiði á íslandsmiðum á þessari öld (í tonnum)
Fiskveiðitímabil
1922-1938 1950-1973 1976-1990'
Islendingar 171.919 ' 259.478 351.967
Útlendingar 198.707 168.874 9.168
Samtals 370.626 428.352 361.135
Spádómar Hafrannsóknastofnunar um þorskveiði til aldamóta gera ráð fyrir
250.000 tonna veiði á ári. Fari það eftir verður meðalveiði áranna 1976-2000
(ráðgjafaárum stofnunarinnar) um 312.000 tonn.
Svolítil söguskodun