Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2001, Blaðsíða 41

strákanna sem voru kylfuberar á golfvöll-
unum.
Allir voru sloltir af því að teljast sjálf-
stæð þjóð en samt sögðu margir að flest
hefði verið betra á nýlendutímabilinu og
kom það okkur mjög á óvart. Á þeim
tíma höfðu verið miklu færri hvítir menn
í landinu og minna land sett undir tenn-
is- og golfvelli. í staðinn ræktuðu menn
landið, byggðu stóra, arðbæra búgarða
sem veittu fjölda ntanns atvinnu og
trygga afkomu og sköpuðu urn leið út-
flutningsverðmæti. Nú voru allir þessir
búgarðar liðnir undir lok, samanber í
héraðinu umhverfis Mbegane en þar var
eitt sinn stærsti kókoshnetubúgarður
Austur-Afríku. Einn nemenda rninna hélt
því fram að aðeins ein leið væri til að
bjarga landinu. Hún væri sú að afþakka
alla utanaðkomandi hjálp og láta ástand-
ið versna þar til bolninum væri náð. Þá
hlytu augu manna að opnast fyrir því
hvað gera þyrfti. Það væri hægt að byggja
upp að nýju frá grunni.
Kannski var ekki að undra að margir
innfæddra ættu stundum bágt með að
skilja tilgang hjálparstarfs okkar. Víða
mátti sjá skuggahliðarnar og mistökin og
sjálfsagt hafa margir þeirra hugsað sem
svo að peningunum hefði betur verið
varið í annað þarfara. Ekki þurfti að leita
langt til að finna dærni um þetta. í fjör-
unni fyrir neðan skipasmíðaverkstæðið lá
20-30 tonna bátur hálfniðurgrafinn í
sandinn. Þetta var fyrsta nýsmíði skólans
og hafði hann verið sjósettur þrentur
árurn áður með mikilli viðhöfn. Eftir sjó-
setninguna var honum lagt fyrir akkeri
skammt undan landi. Tveimur eða þrem-
ur dögurn síðar varð einhverjum lilið út
þangað sem þetta nýsmíðaða stoll skól-
ans átti að liggja. En báturinn var sokk-
inn. Einungis yfirbygging og mastur
stóðu upp úr sjónum. Þar maraði hann í
nokkrar vikur eða þar til norskl verk-
takafyrirtæki var fengið til að draga hann
á þurrt upp í fjöruna með ærnum lil-
kostnaði. Síðan var ekkert frekar aðhafst,
enda kominn nýr yfirmaður og ný fjár-
veiting til skólans þar sem ekki var gert
ráð fyrir útgjöldum vegna fyrri mistaka.
Báturinn var illa farinn þegar hér var
komið sögu og engin von um að hann
ætti afturkvæml í bátaflota skólans. Það
var svo eitt vorið að við starfsmenn þró-
unarhjálparinnar söfnuðumst saman á
ströndinni á jónsmessunótt. Við höfðum
hlaðið allmyndarlegan bálköst nærri um-
ræddum báti en einhverjum þótti köstur-
inn lítill og ómerkilegur og hafði því
henl logandi spreki inn í þróunarhjálp-
ina, eða réttara sagt bátinn, og brátt log-
aði glatt og við dönsuðum í kringum
þessa veglegu brennu og drukkum kæld-
an bjór. Einhver hafði orð á því að þessi
brenna ætti fulll erindi í Heimsmetabók
Guinness því aldrei hefði dýrari brenna
verið tendruð á jónsmessunótt.
Norðmenn ásamt Svíum og Dönum
eru meðal þeirra þjóða sem gefa mest til
þróunarlandanna og fyrirkomulag allt
mjög svipað hvað varðar ráðstöfun á
þessum fjárveitingum. Sjálfsagt eru þeir
til sem halda að peningarnir séu lagðir
inn á bankareikning þess lands sem að-
stoðina hlýtur en svo er ekki. Ráðamenn
þar fá enga peninga til ráðstöfunar og
ráða litlu um hvaða framkvæmdir er ráð-
ist í. Sextíu prósent af fjárveilingunni fer
aldrei úr höndum landsins sem veitir að-
stoðina var okkur sagt. Hver starfsmaður
sem ráðinn er í þróunarverkefni koslar
sjö til átta milljónir áður en hann byrjar í
starfi. Skrifstofubáknið er gífurlega stórt,
bæði í landinu sem veitir aðstoðina og
því sem þiggur hana. Sagl var að allt að
þrír skrifstofumenn væru á bak við
hvern þann sem ynni verkleg störf. Verk-
takafyrirtæki frá landi gefandans sitja ein
að flestum verkefnum í þróunarlandinu.
Þar hanga þau á spenanum svo lengi sem
hægt er og gæta þess vel að innlend fyr-
irtæki komist þar ekki að þrátt fyrir að
þau geti leyst verkefnin eins vel af hendi
og á miklu ódýrari hátt. Allir eru á miklu
hærri launum en greidd eru í heimalandi
verktakans. Þessi fyrirtæki skila litlum
sem engum skattgreiðslum, hvorki til
þróunarlandsins né þess lands sem að-
stoðina veitir því þau eru yfirleitt skráð i
svonefndunt skattaparadísum. Börn
starfsmanna þróunarhjálparinnar eru
send á rándýra heimavistarskóla á sarna
tíma og barnaskólar þróunarlandanna
eru lokaðir vegna fjárskorts. Það rnerki-
legasta í þessu er sú staðreynd að við
sem vinnurn í þróunarlandinu og fáum
laun okkar greidd af fjárveilingu til
landsins greiðum alla okkar skatta til rík-
isins sem veilir aðstoðina.
Skoðanakönnun sem gerð var hjá okk-
ur á undirbúningsnámskeiðunum okkar
leiddi í ljós að flestir sóttust eftir þessum
störfum vegna hárra launa, af ævintýra-
þrá og löngun til að kynnast fólki og sið-
um í framandi landi. Síðastnefndi hópur-
inn var fámennur þegar á reyndi. Eftir
því sem menn höfðu meiri menntun og
hærri stöðu minnkuðu samskiptin við í-
búana. Þetta fólk hélt sig út af fyrir sig,
áhugamálin voru tennis, golf og grill-
veislur í garðinum við sólsetur með glas í
hendi. Umræðurnar snerusl um pöddur,
skriðkvikindi og þjófótl og lalt þjónustu-
lið. Enginn efast um það að öll þróunar-
verkefni eru gerð af góðum vilja og
hjálpfýsi en því rniður má allt of víða sjá
sorgleg mistök hvað þetta varðar og oft
vöknuðu upp umræður um stærstu og
dýrustu mislökin, útgerðarstöðina við
Turkanavalnið í Kenýa. Þar reisti norska
þróunarhjálpin nýtískulegt útgerðarpláss.
Byggðar voru risavaxnar frysti- og kæli-
geymslur, bryggja og fiskibálar. Mörg ár
eru síðan staðurinn var yfirgelinn, bygg-
ingar eru allar í niðurníðslu og bátarnir
sokknir úti á vatninu. Margir töldu að
orsökin fyrir þessu væri meðal annars sú
að rnenn ráðfærðu sig lílið við heirna-
menn um það hvar hjálpin kæmi mest að
notum. Einnig var talið að allt of margir
sem kæmu að þessum verkefnum hefðu
litla kunnáttu og reynslu í því verki sem
þeir réðu sig til. Oft voru þetta menn
sem tóku sér eins til tveggja ára frí frá
góðu starfi í heimalandinu. Sagt var að
sumir þessara rnanna noluðu fyrsta árið
til að taka upp úr töskurn og koma sér
fyrir en seinna árið færi í það að ýta á
undan sér vandamálunum, enda kærni
brátt nýr rnaður í starfið.
Hundur á sundi
Það þykir kannski mörgurn ekki í frá-
sögur færandi að bjarga hundi frá
drukknun en ég geri það samt. Það var
eitt sinn að ég var með nemendur mína á
veiðum eitthvað um það bil rniðja vegu
milli Zanzibar og lands. Sjór var sléttur
en mistur og skyggni því slæmt. Allt í
einu tók ég eftir því að strákarnir voru
að benda á eitthvað sem þeir sáu á sjón-
um skammt frá okkur. Eg kom einnig
auga á þetta og gat ekki betur séð en að
þetta væri selur á sundi í átt til okkar.
Fljótlega kom í ljós að strákarnir höfðu
séð betur og svo sá ég einnig hvað þetla
var og varð ekki lítið undrandi þegar ég
sá að það var hundur sem kom þarna
syndandi í átt til okkar. Honum var
bjargað urn borð nær dauða en lífi en
furðufljótur var hann að hressast. Þvi
miður gat hann ekki greint okkur frá
ferðum sínum, í það minnsta líu sjómíl-
ur frá næsta landi. Vildu surnir halda því
frant að hann hefði verið á Zanzibar, ekki
líkað vistin þar og ákveðið að synda upp
á fastalandið. Við fengum skýringu á
þessu nokkru seinna þegar við lásum í
dagblaði frétt um að þennan sama dag og
á svipuðum slóðurn hefði annar bátur
bjargað tveimur mönnum úr sjónurn þar
sem þeir höfðu haldið sér á floti á
rekaldi. Þeinr sagðist svo frá að þeir
hefðu verið á leið til Zanzibar ásamt urn
þrjátiu manns á báti sem varla gat borið
meira en helming þess fjölda með góðu
móti. Það hafði vindað um nóltina með
lilheyrandi sjólagi og hafði bátnum
hvolft. Engir fleiri en þessir tveir fundust
og svo hundurinn sem við björguðum en
við töldurn víst að hann hefði komið frá
slysstaðnum.
Ástæðan fyrir því að ég læt þessa sögu
fylgja með er sú að upp kom í huga mín-
um sú spurning hvort við hefðunt
kannski átt að leita að hundinum forðurn
þegar við björguðum áhöfninni af Á-
gústu. Ég var þá stýrimaður á Friðriki
Sigurðssyni frá Þorlákshöfn og vorum
við á síldveiðum fyrir austan land. Þenn-
an tiltekna dag vorum við á útleið frá
Seyðisfirði á síldarmiðin sem voru um
fimmtíu sjómílur frá landi. Við munum
Sjómannablaðið Víkingur - 41