Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2001, Blaðsíða 53

um og vissi ég að eitt seglanna villtist
ofan í sjópokann hjá Jóni sem síðar varð
að tjaldi. Breyta átti skipinu og sérhæfa
það til fiskflutninga og var ein breyting
sú að taka fremsta mastrið af, það var þó
ekki gert fyrr en hér heima. Við það má
segja að skútan hafi misst andlitið.
Skútan fyllt af mjöli
Lagt var af stað frá New Bedford og
þaðan haldið til Halifax í Kanada en þar
átti að lesta mjöl. Einu leiðsögutækin
voru, sextantur ,logg og vasaúr sent Jón
hafði fengið í fermingargjöf. Ekkert
sjóúr var um borð. Til Halifax var um
200 sjómílna sigling og var sá tími not-
aður til að venjast skipinu og hreinlega
að læra að fara með það. Skipið var
lestað svo rnikið að allar káelur voru
fylltar og varð öll áhöfnin að halda til í
lúkar sem var fremst í skipinu. Auk þess
voru þeir með tvo bíla, vörubíl af gerð-
inn Ford og Chervolet fólksbíl á dekkinu
sem þeir bræður, Jón og Sveinbjörn,
höfðu fest kaup á í New York. Vörubíll-
inn átti síðar eftir að verða mikil tekju-
lind þegar farið var að byggja flugvelli
hér í stríðinu.
Frá Halifax til íslands er meira en 3500
sjómílna leið ef siglt er kompáslína. í þá
daga þegar styrjöld geisaði var venjan að
skip sigldu í skipalestum á rnilli landa og
voru þær varðar af herskipum. Þegar þeir
lögðu af stað áleiðis til íslands var þeiin
afhent bréf og sagt að þeir ættu að fara
fyrsta hluta leiðarinnar með lest sem var
á leið til írlands. Vegna þess að skipið
gekk ekki nægilega til að halda í við lest-
ina var strikið tekið beina leið hingað.
Kom á daginn að ákvörðunin reyndisl
skynsamleg því að einungis helmingur
skipalestarinnar komst á áfangastað, hin-
ir voru skotnir niður.
Stýrimaður dansar línudans á
lunningunni
En víkjurn nú aðeins að áhöfninni. Jón
var vanur slýrimaður á vélskipum en
bafði aldrei siglt skútu, svo vel vildi þó
til að Karl fyrsti stýrimaður var menntað-
ur i Danmörku og hafði verið mikið á
skólaskipum og kunni að fara með segl.
Hann hafði líka verið mikið í siglinum til
Austurlanda á erlendunt skipum og
þekkti því vel til, auk þess var hann
mjög laginn með sextantinn þó að stund-
um gerði hann mistök eins og síðar kom
á daginn. Einn galla hafði hann þó; hann
vantaði frumkvæði og gerði yfirleitt
aldrei neitt nema honunt væri sagt að
gera það. Auk þess átti hann það lil að
vera mjög kærulaus og kom það fyrir
einu sinni að Jón kom að honum þar
sem hann var að dansa línudans á lunn-
ingunni hlémegin í alveg brjáluðu veðri.
Það kom líka á daginn að Jón álti eftir
að bjarga honum úr öryggisnetinu sem er
fyrir neðan bugspjótið. hað kom í ljós að
Hluti skipshafnarinnar á Capitana. Aftari röðfrá vinstri: Axcl Björnsson matsveinn, Jón Sig-
urðsson skipstjóri og Kristbergur Dagsson háseti. Sitjandi cru Svcinbjörn Sigurðsson háseti og
síðar byggingameistari ogjóhann Andrésson háseti. Myndin var tekin af Guðmundi Pálssyni i
mars 1941 í Bandaríkjunum.
Sveinbjörn Sigurðsson nýbakaður smið-
urinn álti eftir að standa sig vel, hann
var laus við alla lofthræðslu og hikaði
ekki við að fara upp í möstrin. og reynd-
ist afbragðs seglamaður.
Flestum sem eitthvað kunnu lil verka
á skútum hefði sjálfsagt þótt það
glapræði að leggja í þvílíka siglingu á
seglskipi með einungis átta manns í á-
höfn og það í stríðinu en þeir voru flestir
ungir og ákafir. Pannig að þegar búið var
að lesla mjöl í Halifax lögðu þeir af stað
þann 29. mars 1941. Þeim var að að
sjálfsögðu kappsmál að komast sent fyrst
heim, kona Jóns átti von á barni, hinum
lá líka á auk þess sem rnenn léku sér
ekki að því að vera á sjó meðan styrjöld
geisaði og þýsk herskip og kafbátar um
allt. Reyndu þeir því að hafa seglin uppi
eins oft og hægt var, vélin var líka keyrð
á fullu. Að sjálfsögðu var gerður leiðar-
reikningur en stórbaug þýddi lítið að
sigla sökum þess að veðrið var slæmt all-
an tímann og erfitt að gera sér grein fyrir
haldinni stefnu. Þegar menn voru búnir
að kornast yfir lofthræðsluna við að fara
upp í möstrin fundu þeir það fljótt út að
best var að vera efst í mastrinu. Þar eru
seglin rninnst og léttast að taka þau til
sín og þar er líka minna særok.
Hraktist fyrir veðri og vindum
í 10 sólarhringa
Fljótlega lentu þeir í slæmu veðri, segl-
in voru fyrst rifuð, (það er að draga segl-
in niður mis mikið og binda þau þannig
við bómurnar). Þegar veðrið versnaði
enn voru seglin felld. Þeir létu berast
undan veðri og vindum í um tíu sólar-
hringa og höfðu ekki svo tnikla hug-
mynd um hvar þeir voru. Skipið tók
mikinn sjó á sig. Upp úr vélarrúminu
gengu svanahálsar til að hleypa lofti nið-
ur en þar komst vatn niður í vélarrúmið
og drapst á. Ekki höfðu þeir önnur ráð
við að loka þeim en að troða kartöflum
niður um þá. Það tók tvo sólahringa að
koma vélinni í gang aftur. í veðrinu
gengu skaflar yfir skipið og urðu þeir að
bregða á það ráð að höggva af skipinu
allar davíður og reyndu með því að fá
skipið til að taka minna á sig. Stýrið sem
var úti undir berum hirnni brotnaði og
voru fyrst settar rörtangir á ásinn þar til
Sveinbjörn smíðaði nýtt stýri. Eftir tíu
daga hrakningar slotaði, gerð staðará-
kvörðun og ferðinni haldið áfrant. Þegar
voru eftir 450 núlur í Garðskaga. Gerði
enn brjálað veður sent stóð í 6 sólar-
hringa. Eftir að slotaði lítillega mættu
þeir enskum jagara, þeir sendu upp flögg
á víxl en ekki fengu þeir þó upp gefinn
stað. Tuttugasta og fjórða apríl gerðu Jón
og Karl stýriinaður staðarákvörðun með
sextanti en mismunurinn á milli þeirra
var um hundrað mílur. Þeir áttu að hafa
þrætt lengi um jjað hvar þeir voru en
samkvæmt útreikningum Jóns voru þeir
suður af Garðskaga. Hann þekkt betur til
á þessu hafsvæði og var hans ákvörðun
látin standa. Það var ekki fyrr en þeir
hittu togarann Gylli sem sagði þeim að
þeir væru 20 mílur frá Garðskaga. Eftir
tuttugu og sex daga kornu þeir loks til
hafnar, langþreyttir og slæptir, heima
beið Jóns sonur, tveggja daga gamall.
Síðar sagði Jón að aldrei myndi hann
senda nokkurn mann i slíka svaðilför og
allra síst tvo unga bræður.
Af Capitönu er það að segja að hún
reyndist illa til fiskflutninga og kunnu
fáir með skipið að fara. Mastrið var svo
hátt að það komst ekki undir kolakran-
ann og kjölurinn risti svo djúpl að hann
festist all oft í dokkunum í England. Það
kom of oft fyrir að menn snéru við vegna
veðurs og var það útgerðarmanninum
dýrt. Skipið var því selt úr landi lil Dan-
merkur fáum árurn eftir að það kom
hingað.
Sjómannablaðið Víkingur - 53