Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2001, Blaðsíða 52

Jón Pétursson sjómaður skrifar
Seglskútan Capilana
Á þessu ári eru liðin 60 ár frá því að
seglskútunni Capitönu var siglt hingað
til lands. Afi minn Jón Sigurðsson var
skipstjóri í ferðinni, en hann lést á síð-
asta ári. Fyrir nokkrum árum ræddum
við saman um ferðina og fer sú frásögn
hér auk þess sem ég naut aðstoðar Svein-
björns bróður hans en hann er einn eftir-
lifandi úr þessari sjóferð.
Jón var fæddur árið 1910, hann út-
skrifaðist úr Stýrimannaskólanum í
Reykjavík árið 1932. Hann varð fljótlega
stýrimaður á togurum, meðal annars á
Litla-Gullfossi sem var í eigu Magnúsar
Andréssonar. Capitana var nafn á skipi
sem Magnús Andrésson útgerðarmaður
keypti árið 1941 og hugðist hann nota
hana við fiskflutninga milli Englands og
íslands.
Jón var stýrimaður hjá Magnúsi og
þannig atvikaðist það að Jón var fenginn
til þess að sækja Capitönu.
Capitana er kvenkyns mynd af orðinu
capitan sem þýðir það sama og captain.
Orðið gæti þá þýtt skipstýra. Skipið var
keypt óséð og upphaflega vissi kaupand-
inn ekki að um seglskútu var að ræða.
Jóni var að minnsta kosti sagt að um
væri að ræða 300 tonna flutningaskip
með 250 hestafla aðalvél. Hann tók til-
boðinu um að sækja skipið. Hann bar sig
saman við föður sinn, Sigurður Oddson,
sem var gamalreyndur sjómaður. Hann
byrjaði fyrst að róa á opnum báturn frá
Sandgerði, var síðar á Coot, fyrsta togara
íslendinga, en endaði sem leiðsögumaður
á dönskum varðskipum. Hann fórst svo í
stríðinu þegar hann var að lóðsa skip
vestur á firði í blíðskaparveðri og er álit-
ið að þeir hafi verið skotnir niður. Eftir
að þeir feðgar höfðu rætt málin komu
þeir sér saman urn að átta menn í áhöfn
myndi duga.
Það varð úr að bróðir Jóns, Sveinbjörn
Sigurðsson, sem þá var nýútskrifaður
húsasmiður fór með, stýrimaður hét Karl
Mikael Riis, Valtýr Benediktsson 1. vél-
stjóri, 2. Vélstjóri Sigurður Einarsson.
Matsveinn var Kristbergur Dagsson. Há-
setar ásamt Sveinbirni voru Jóhann
Andrésson og Svavar Guðmundsson.
Glæsilegasta fley á Atlantshafi
Ferðinni var fyrst heitið til New York
og þaðan var farið til New Bedford sem
er rétt fyrir norðan New York. Þegar þeir
komu á staðinn í rnars 1941 brá þeim
heldur betur í brún. skipið var þá ekki
hefðbundið flutningaskip heldur
skonnorta af fínustu gerð og sögðu marg-
ir að hún hefði verið glæsilegasta fley á
Atlantshafi.
Að útskýra rnuninn á hinum ýmsu
seglskipum er ekki hægt i fáum orðum
en í grundavallaratriðum eru skipting-
arnar þannig: Skonnortur eru með þrjú
og upp í sex rnöstur og eru gaffalsegl á
möstrunum og fokkur úr fremsta mastr-
inu fram í bugspjót. Fullreiðaskip hafa
yfirleitt bara þversegl en hafa gjarnan lítil
segl á milli mastra, svokallaða vindfang-
ara. Svo til öll skip hafa fokkur, yfirleilt
tvær eða fleiri. Barkskip hafa þversegl
líkt og fullreiðaskip en gaffalsegl í aftasta
mastrinu. Svo eru til óteljandi afbrigði.
Eitt þessara afbrigða er bramsegls-
konnorta. Þær eru þannig að í fremsta
mastrinu eru þversegl en fokkur milli
hinna tveggja. Capitana var glæsileg
skonnorta, hún hafði upphaflega verið í
eigu breska aðalsins og því srníðuð sem
lystiskip. Skipið var þriggja mastra,
hæsta mastrið 44 metrar. Skipið var 227
smálestir með 250 hestafla hjálparvél,
mjög áþekk “Huginum” sem keyptur var
til landsins í fyrra stríði. Það var afar
mikil sigling á skipinu og var það með
mjög þungan blýkjöl í kjölfestu. Lunn-
ingin hækkaði frá sjó eftir því sem fram-
ar dró. Fylgdi með skipinu sérstakt segl
sem var 200 metra langt, eins konar
fokka sem var fest í bugspjótið og náði
alveg aftur með skipinu. Allar innrétting-
ar voru úr harðvið og lil höfðu verið segl
úr silki á það allt, þeim var þó flestum
stolið enda silki vandfundið á þeim tím-
52 - Sjómannablaðið Víkingur