Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.2006, Qupperneq 18

Varöskipið María Júlía kom til landsins i apríl 1950 og var við landhelgisgœslu, björgunarstörf,
bátagxslu, fiski- og hafrannsóknir ogfleira uns hún var seld til Patreksfjarðar 1969, faUbyssan tekin
niður og henni breytt í fiskiskip.
svefnleysi. Af einhverjum ástæðum festist
þessi hugsun í huga mér.
Að lokinni vetrarvertíðinni tókum við
að undirbúa síldveiðarnar en Hrönnin
hafði veitt með hringnót sumarið áður.
Við fórum frá Sandgerði um miðjan
júní, komum við á Bíldudal til að sækja
nýjan hringnótabát sem Gíslijónsson
bátasmiður hafði smíðað fyrir okkur.
Síðan var haldið áfram til Siglufjarðar en
ákveðið var að við legðum upp aflann hjá
síldarverkunarstöðinni Sunnu.
En þetta sumar varð líkt sumrinu á
undan, silfur hafsins lét lítið á sér kræla
og þegar við komum til Sandgerðis í byrj-
un september vorum við litlu fjáðari en í
byrjun vertíðar. Eitthvað sinnaðist okkur
Guðmanni skipstjóra þarna um sumarið
og falaðist hann ekki eftir mér aftur.
Mótoristinn
Ég settist nú upp hjá móður minni á
Framnesveginum í Reykjavík. Eitthvað
hlýtur yfirmanna-draumurinn að hafa
verið vaknaður hjá mér því að ég notaði
nú tækifærið og dreif mig á mótornám-
skeið hjá Fiskifélagi íslands sem ég lauk
með góðri einkunn í janúarlok 1947.
Og nú var komið að því að ég fengi
mína fyrstu yfirmannsstöðu.
Þórhallur Gislason, frá Setbergi i
Bæjarstaðahverfi á Miðnesi, var þá að
byrja skipstjóraferil sinn en hann hafði
verið vélstjóri á Hrönninni þegar ég var
þar háseti. Ég réðst nú til Þórhalls sem 2.
vélstjóri eða mótoristi á 22 tonna vélbát,
Muninn Gk, en Guðni heitinn Jónsson
hafði stýrt honum til margra ára við mik-
inn orðstír.
Hér verð ég að gera örlítinn hlykk á
bænina því að mig rámar í að Kristófer
Oliversson hafi byrjað með bátinn en
Þórhallur tók svo mjög fljótlega við
honum. Ekki man ég hvernig stóð á þess-
um mannaskiptum.
Þrátt fyrir glæsta fortíð taldist Muninn
ekki með betri skipum sem gerð voru út
frá Sandgerði. Til þess var hún of smá
og öldruð. En Þórhallur sótti stíft og gaf
stærri bátunum ekkert eftir.
Einn róður varð mér öðrum minn-
isstæðari.
Maður fyrir borð
Það var í byrjun mars að við sigldum
í norðvestur frá Sandgerði rétt eftir mið-
nætti. Norðaustan stinningskaldi var á og
sigldum við með flotanum í norðvestur
frá bænum og vorum komnir á miðin
eftir um það bil eina og hálfa klukku-
stund. Tók þá lagningin við. Ég var við
lagningarkallinn, annar var í færunum og
Benóný, bróðir Þórhalls skipstjóra, færði
balana til min.
Þegar lagningu lauk var skollinn
á norðaustan stormur og mikill sjór.
Benóný hafði ekki gefist tími til að skorða
alla balana og gengum við nú allir í það
verk. Benóný gekk á eftir tnér fram eftir
stjórnborðsganginum. Þegar ég er kom-
inn fram undir forvantinn og Benóný er
við spilið skellur mikill brotsjór á bátnum
sem leggst þegar á hliðina. Ég rétt náði að
henda mér á uppstillingarpolla og greip
um hann dauðahaldi.
Þegar báturinn rétti sig aftur kallaði
Þórhallur skipstjóri og spurði hvort ekki
væru allir um borð. Ég kallaði til baka að
Benóný vantaði. Síðan hljóp ég fram eftir
bátnurn stjórnborðsmegin og þegar ég
leit út fyrir borðstokkinn sá ég Benóný í
sjávarskorpunni rétt við bátshliðina. Ég
teygði mig niður til hans en það vantaði
eitt eða tvö fet að ég næði til hans. Síðan
hvarf hann undir bátinn og við misstum
af honum.
Á leiðinni fram bátinn hafði ég farið
franthjá goggabretti þar sem stóðu upp á
endann einir þrír eða fjórir goggar. Ef ég
hefði aðeins gripið einn þeirra með mér!
Það munaði svo skelfing litlu að ég næði
til Benónýs. En það er gott að vera vitur
eftir á.
Eftir þennan hræðilega atburð færð-
ist doði yfir áhöfnina og mér er til efs að
Þórhallur hafi nokkru sinni orðið samur
maður aftur.
Veiðar á Faxaflóanum
Leið nú hratt að því að ég réðist til
Landhelgisgæslunnar sem ég ætla ekki
að fjölyrða um að sinni. Mig langar þó í
lokin til að láta eina minningu fljóta hér
með, sem er raunar ekki mín.
Þannig var að fyrsta verkefni mitt hjá
Gæslunni var að sinna landhelgisgæslu í
Faxaflóanum.
Það var ekki annað hægt en að dást að
körlunum sem við áttum að passa upp á.
Margir þeirra voru hreinir snillingar að toga
í kringum hraunið í Faxaflóanum. Aflinn
réðst af þvi hversu nálægt hraunjaðrinum
þeir komust, því nær því meiri afli. Sums
staðar var hægt að draga inn í hraunið en
það hét að fara inn í forirnar og mátti heita
að afli brygðisl aldrei í þessum rennum og
sandpollum sem voru í hrauninu.
Löngu seinna, þegar ég var orðinn
skipherra á Maríu Júliu, vorum við sendir
til fiskirannsókna á Faxaflóanum. Golt ef
Aðalsleinn Sigurðsson var ekki leiðang-
ursstjóri.
Þá hitti ég aftur einn af þessum skip-
stjóruin sem við höfðum forðum haft
auga með á Faxaflóanum - mig minnir að
hann hafi heitið Nikulás Jónsson - og var
hreinn töframaður við veiðarnar á flóan-
um. Mér kom því ekkert á óvart að hann
skyldi veljast til að vera fiskilóðs í þessari
ferð okkar.
Nikulás sagði mér nánar af þessum
veiðum á Faxaflóanum. Karlarnir hefðu
togað norður með hrauninu, á milli þess
og Akraness, áður en þeir sneru í vestur.
Nikulás sagðist hafa átt ákveðið mið í
landi sem sagði honum hvar átti að snúa
inn í forirnar þar sem fiskur brást sjaldan
eða aldrei.
Svo var það einhverju sinni að hann
var staddur í forunum og fékk þá flugu
í höfuðið að reyna að toga yfir hraunið,
vestur í Þórðarfellskrika sem er norðaust-
ur af Garðsskaganum.
„Ég gat logað í 5 eða 10 mínútur en þá
sat allt fast,“ sagði Nikulás. „Þá var híft
og í trollinu voru þrír pokar af fiski. Svo
færði ég mig aðeins lil hliðar í hraun-
jaðrinum, kastaði aftur til vesturs og tók
stefnuna þvert yfir hraunið. Eftir tíu ntín-
útur eða svo sat allt fast. Ég hífði og það
var eins og við manninn inælt, í vörpunni
voru þrír pokar af fiski.
Þetla gerði ég svo í þriðja sinnið og
allt fór á sama veg en þá voru karlarnir
á dekkinu farnir að gefa mér auga. Þeir
voru greinilega teknir að velta fyrir sér
hvort kallinn væri orðinn vitlaus. Hann
gæti ekki lengur togað inn í forirnar án
þess að festa. Ég lagði því ekki í að kasta
i fjórða sinnið enda þótt þessi aðferð gæfi
afar góðan afla. Ég togaði því austur úr
rennunum á hefðbundnari slóðir.“
18 - Sjómannablaðið Víkingur