Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2007, Blaðsíða 25

- Þetta voru stríðstímar. Voruð þið ekki
smeykir við stríðið?
- Ég minnist þess ekki að við værum
mikið að hugsa um stríðið. Enginn tími
til að hugsa um annað en vinnuna, því
vinnuharkan var mikil ekki sízt áður en
vökulögin komu. Þó minnist ég þess, að
á togaranum Snorra goða, sem síðar hét
Viðey eftir að Oddur Helgasyni og fleiri
góðir rnenn eignuðust skipið, voru rifflar
og fyrir framan brúna var skothelt byrgi.
Ekki gerði ég mér grein fyrir til hvers
átti að nota rifflana en þó vissi ég til að
þeir voru stundum notaðir til að skjóta
tundurdufl i kaf, ef þau sáust á floti yfir-
borðinu eða komu upp með vörpunni.
Það kom fyrir að talið var rétt að grípa til
þess ráðs.
Stundum sukku duflin ósprungin og
við heyrðum, að skip hefðu síðar feng-
ið þau í vörpuna og þau grandað þeini.
Faðir minn var skipstjóri hjá útgerð
þeirra Odds og félaga um hríð.
- Ykkur hefur ekki dottið i hug að það
gæti komið fyrir ykkur?
- Nei.
- Var þetta ekki slarksamt líf?
- Þetta var slæmt á eldri togurunum.
Þeir lágu mun neðar í sjó og gekk meira
yfir þá. Menn voru oft hálfblautir á dekki
og stundum rennvotir og hvorki timi til
né skilningur á, að nauðsynlegt væri að
hafa fataskipli þótt maður væri mígandi
blautur. Það átti bara að halda áfram að
vinna. Þetta var þó ólikt eftir því hvort
var surnar eða vetur og mun skárra að
sumri. Lúkararnir voru þröngir og þar
þurfti að þurrka saggaðan fatnað við hit-
ann af einum kolaofni og mátti þá finna
ýmiss konar mannaþef þótt yfirleitt væri
loftræsting í gömlu lúkörunum í særni-
legu lagi.
Mér er minnisstæður einn kall, Björn
hét hann, sem lá í öftustu efri kojunni
í lúkarnum á Viðeynni. Hann gat legið
langtímum saman án þess að hafa kodda
og hélt höfðinu uppi til að geta lesið.
Eiginlega ætti þetta ekki að vera hægt.
Oftast var aðeins um einn lúkar að ræða,
en þeir urðu síðar allt að fjórir á nýsköp-
unartogurunum, rúmbetri ogjafnvel
nteð setustofa uppi. Nýju togararnir voru
yfirleitt mun betri sjóskip og lalsvert
stærri. Á þeim gekk mun minna yfir skip-
ið og menn voru frekar þurrir við aðgerð
á dekki.
- Nú hefur veður stundum verið kol-
vitlaust þannig að ekki hefur verið hægt
að fiska.
- Það kom oft fyrir. Þá var slóað undir
land eða inn á firði. Fyrir kom, að við
lentum í ísingu og þá gat vistin orðið
erfið. Þá var ekkert hugsað urn hvort
var vakt eða frívakt. Allir voru kallaðir á
dekk að berja klaka lil að létta skipið svo
að því hvolfdi ekki. Til þess voru notuð
verkfæri á borð við sleggjur, melspírur
og axir og lika höfðum við trékylfur,
Staðið \ pokapontinu.
Ljósmynd Norðurmynd /Ásgrímur Ágústsson
sem voru betri í frostinu þar sem þær
voru ekki eins kaldar viðkomu og járnið.
Stög, daviður og vantar gátu orðið allt
upp í hálfur metri í þvermál og segir sig
sjálft, að yfirþyngd gat orðið veruleg enda
fannst þetta fljótt á hreyfingum skipsins.
- Hvernig var kosturinn á þessum eldri
skipum?
- Kosturinn var alveg viðunandi. Þetta
fór þó mikið eftir kokkinum. Honum
fyrirgafst að vera bæði geðvondur og
uppstökkur, ef hann gat gert sæmilegan
mat. Við höfðum fisk að sjálfsögðu og
svo kjöt, sem geymt var í ískistu. Enska
mjólk höfðum við i dósum. Svo höfðum
við kartöflur, rófur og baunir. Einum sér-
lega geðvondunt og uppstökkum kokki
man ég eftir á Viðeynni.
- Hvernig var annars samkomulag og
mannlegt samneyti skipverja?
- Það var yfirleitt ágætt enda enginn
tími fyrir þras eða rifrildi. Faðir minn,
sem lengi var skipstjóri, hafði 7-10
harðduglega menn, sem fylgdu hinum í
skipsrúmi. Verkaskipting var ákveðin um
borð og skipulag vinnu mjög i föstum
skorðum. Netmenn höfðu mikilvægu
hlutverki að gegna við að gera við net ef
þau rifnuðu. Ég var lengi netamaður og
taldi mig vel liðtækan, en einn flinkasti
netamaður flotans var maður að nafni
Hilmar Jónsson, bátsmaður. Iðulega bar
hann sigur úr býtum í bætingakeppn-
um, sem haldnar voru. Reyndi þar á
hæfni og útsjónarsemi og gat það sparað
útgerðum stórfé að hafa góða netamenn.
Togarinn Gyllir var smíðaður l Þýskalandi 1926 enfyrsti eigandi hans var Sleipnir hf. Einnig áttí
Kveldúlfur skipið í nokkur ár en seinast var það gert útfrá Flateyri. Gyllir var i október 1960 tekinn
af skrá og seldur í brotajárn til útlanda. Líkt og aðrir íslenskir togararfór Gyllir ífjölmargar söluferð-
ir til útlanda.
Sjómannablaðið Víkingur - 25