Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2007, Qupperneq 58

James Lind varfœddur í Edinborg árið 1716. Tuttugu
og þriggja ára gamall gerðist hann herlæknir og þjónaði
Jlotanum í tíu ár, eða til 1748 að hannfór í land og lauk
lœknisgráðu frá Edinborgarháskóla sem varforsenda þess
að hann gæti opnað stna eigin lœkningastofu í borginni.
Árið 1954 birti hann, A Treatise on Scurvy, sem hann fyl
gdi eftir 1157 með bókinni, Treatise and in On the Most
Effectual Means of Preserving the Health of Seamen.
Jú, þeim hafði lekist að hertaka
eina af spönsku gallónunum, sem
héldu uppi verslun á milli Mexíkó
og Filippseyja, og selt farminn
fyrir geipiverð í kínversku borg-
inni Makao.
Fögnuður Englendinga, við
heimkomu Centurion endurspegl-
ar eina helstu ástæðu þess hversu
erfiðlega gekk að ráða niðurlögum
skyrbjúgs. Mannslífin voru svo
ódýr. Engum datt í hug að óskap-
ast yfir mannfallinu 1 þessum
langa leiðangri Ansons. Flerfangið
átti hug allra.
Þegar öllu var á botninn hvolft
þá var ódýrara að endurnýja
mannskapinn en vistirnar. Það var
ekki nokkur leið að geyma app-
elsínur eða aðra ávexti um lengri
tíma og óttalegt vesen og dýrt
spaug að nota hvert tækifæri til að
taka nýjan kost.
Engu að síður var leiðangursmönnum
fagnað gífurlega og vegtyllum hlaðið á
foringja þeirra, George Anson. Ástæðan?
James Lind
Á öndverðri 21. öld er margt
sjálfgefið og sjálfsagt. Svo var ekki
á öldum áður. Kínverjar voru til
dæmis langt á undan sinni samtíð
þegar þeir áttuðu sig á að skyrbjúg-
ur hefði eitthvað með mataræði
að gera (reynslan kenndi þeim hið
sama um beriberi). Orsakasamhengi sjúk-
dóma og mataræðis var lengi hulið helstu
sérfræðingum fortíðar.
Einn vinsælasti læknir Englendinga
á 18. öld, William Cocburn, hafði verið
með í ráðum við að undirbúa leið-
angur Ansons. Skyrbjúgur orsakast af
meðfæddri leti sjómanna, var skoðun
Cocburns og því ekki von að hann legði
nýtt til þeirra mála. Honum tókst þó að
selja flotasljórninni lækninga-pillur sem
reyndust heilsuspillandi þegar áhöfnin á
Centurion reyndi þær.
Einn var þó sá maður sem lýsti ástand-
inu í leiðangri Ansons sem hneyksli.
Þetta var skoski læknirinn, James Lind.
Hann var sjálfur í þjónustu flotans og
það var einmitt um borð í herskipinu
Salisbury sem Lind stóð fyrir einni af
frægari rannsóknum lækningasögunnar.
Liðin voru þrjú ár síðan Anson sneri
aftur úr leiðangri sínum og flotastjórnin
sýndi enn engin merki þess að vilja bæta
úr ástandinu. Sjóliðar héldu áfram að
falla eins og flugur úr skyrbjúgi. Það virt-
ist vera segin saga að ef skip var lengur
en sex vikur í hafi þá tók þessi ógurlegi
sjúkdómur að stinga upp kollinum.
Líklega mátti kenna um köldu sjáv-
arlofti, íhugaði Lind og sló þar á sömu
strengi og fjölmargir starfsbræður lians
sem leiddu kenninguna lengra og sögðu
sjávarloftið spilla blóðinu. En svo kom
að tilrauninni um borð í Salisbury
árið 1747. Lind valdi 12 skyrbjúgs-
sjúklinga sem voru langt leiddir, skipti
þeim í 6 hópa og gaf þeim mismunandi
meðul. Árangurinn var undraverður.
James Cook var ekki trúaður á kenningar Linds. Fyrir Cook lá að deyja í landkönnunarferð, en ekki úr skyrbjúg heldur féll hann árið 1779 fyrir vopnum
innfœddra á Hawaii.