Náttúrufræðingurinn - 1960, Síða 43

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
143
Þorsteinn Jónsson d Úlfsstöðnm:
Tvenns konar undirstaða
i.
„Lífið er ekkert nema sérstök mynd á hreyfingu efnisins“, segir
í niðurlagi nýútkominnar bókar, sem heitir Uppruni lífsins, og er
þar um að ræða samskonar skilning eða niðurstöðu, sem komið
hefur fram fyrir löngu. Þannig talaði dr. Helgi Pjeturss um það
fyrir a. m. k. 40 árum, að lífið sé þáttur í sköpun heimsins, árang-
ur af viðleitni til að fullkomna el'nið, og í bókarkorni, sem út
kom fyrir 20 árum, kemst ég svo að orði, að líf einstaklingsins eða
sál, sé aðeins ákveðin niðurskipan kvikra efniseinda. En þó að í
bók þessari, Uppruni lífsins, sem íslenzkuð er af Ornólfi Tliorla-
ciusi, en er eftir rússneskan líffræðing, A. I. Oparin, hafi ver-
ið komizt að því, sem ég tel aðalatriði líffræðilegs skilnings, þá
er þar mikils vant livað skilninginn snertir á uppruna lífsins á
hverjum stað. Það er að vísu ekki um það að villast, sem haldið
er þarna fram, að lífið hlýtur á hverjum stað að vera vaxið upp
úr hinni líflausu náttúru, og þykir mér sérstaklega nrikilsverður
sá fróðleikur, að nokkurn vísi til lífefna skuli hvarvetna vera að
finna í yfirborði annarra hnatta og það jafnvel í geimryki því, sem
enn hefur ekki einu sinni náð því að verða efniviður sólna og
pláneta. Auðvitað hlýtur hafningin til lífs á hverjum stað að hafa
orðið fyrir ákveðna þróun efna og efnasambanda, og er mikil
ástæða til að ætla, að það hafi einmitt gerzt eitthvað á þá leið, sem
segir í bók þessari. En hitt er þó ekki síður svo sem hlýtur að
vera, að þetta ástand efnisins, sem lífið er, getur á engum stað hafa
orðið eingöngu af sjálfu sér. Án sambands við það, sem orðið var
líf eða lifandi, er lifnunin á hverjum stað ámóta óhugsanleg og það
er óhugsanlegt, að nokkur hreyfing ætti sér stað meðal stjarnanna
án þess allsherjar heimsmagns, sem nefnt er aðdráttarafl. Samband
hlutanna er alveg eins mikil tilverunauðsyn og hlutirnir sjálfir —
og er það samkvæmt því, sem heimspekingurinn A. N. Whitehead
lieldur fram — og ætti það því að geta verið alveg ljóst, að án sam-