Náttúrufræðingurinn - 2006, Qupperneq 31

Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags
Tegund F. antipofii Hrútabeyki F. gussonii F. salnikovii F. juliae Arnarbeyki F. friedrichii Falskbeyki P. idahoensis
Aldur Síðólígósen til ármíósen Síðmíósen Síðólígósen til ármíósen Mið míósen Mið míósen Mið míósen
Form Egglaga, lensulaga, öfugegglaga Lensulaga, efíglaga, öfugegglaga Mjólensulaga Lensulaga Lensulaga Lensulaga
l/bxl00 ±300 167-280, meðaltal 190 >300 (175) 200-250 (300) 136-283, meðaltal 200 200-210 (260)
Fjöldi hliðarstrengja (14) 16-18 (20) (9) 10-13 (16+) (12) 15-18 (24) (13r) 12-15 (16) 15-21 19-22
Fjöldi þverstrengja á cm 4-5 (stórvaxin, skugglæg? blöð) 4-6 (stór blöð) 3-5 (stórvaxin, skugglæg? blöð) Ekki sjáanlegt 3-8 (stór blöð), 6-14 (Ktil blöð) 5-10
Strengjakerfi Falsktannlægt, hliðartannlægt, tannlægt Falsktannlægt, hliðartannlægt, Falsktannlægt Hliðartannlægt, tannlægt Tannlægt Tannlægt
Hliðartönn Aldrei til staðar Aldrei til staðar Aldrei til staðar Aldrei til staðar Aldrei til staðar Alltaf til staðar
Blaðoddur Hvass, inndreginn Hvass, odddreginn, inndreginn Hvass Hvass, odddreginn odddreginn Hvass, odddreginn
2. tafla. Helstu gremingareinkenni arnarbeykis fFagus friedrichii) og hrútabeykis (Fagus gussonii) frá Islandi borin saman við
einkenni þekktra útdauðra beykitegunda (Fagus) og falskbeykis (Tseudofagus) frá Evrópu og Norður Ameríku. Byggt á Fotjanova
198832, Friðgeiri Grímssyni og Denk 20 059, Iljinskaja 198228, Smiley og Huggins 198134 og Yakubovskaya 197533 - Most diagnostic
morphological characteristics of Fagus friedrichii and Fagus gussonii from Iceland and comparable extinct species of Fagus and
Pseudofagus/roíw Europe and North America.
strengja (eru færri) og þverstrengja
(2. tafla). Þá er mikill breytileiki í
tanngerð eftir blaðröndinni hjá
þessum tegundum.26'2728-29
Laufblöð sem svipar til blaða arn-
arbeykis hafa fundist í sumum
stofnum ameríkubeykis (Fagus
grandifolia), en hún er ein af núlif-
andi beykitegundum í Norður Am-
eríku. Kemur þetta vel í ljós þegar
skoðað er stærð og lögun blöðkunn-
ar, mikill fjöldi hliðarstrengja,
greinilega tennt blaðrönd, tannlægt
(craspedodromous) æðakerfi og oft-
ast aflangur blaðoddur. Núlifandi
ameríkubeyki býr samt sem áður
yfir mikilli fjölbreytni í blöðku-
formi30 og er bæði með áberandi
tennt laufblöð og blöð sem eru heil-
rend (án tanna) og líkjast núlifandi
skógarbeyki (Fagus sylvaticaf', sem
er útbreitt í Evrópu og Vestur Asíu.
Svipuðum laufblöðum, með mikinn
fjölda hliðarstrengja, var lýst sem
Fagus salnikovii Fotjanova32 frá efri
hluta ólígósen til neðri hluta míósen
á Sakhalineyju. Þessi laufblöð eru
að því leyti frábrugðin arnarbeyki
(2. tafla) að hliðarstrengirnir stefna
út að blaðröndinni og virðast þar
stefna út í tannodd eða blaðbrún, en
beygja upp meðfram blaðbrúninni
og tengjast samlægum strengjum
fyrir ofan, hliðarstrengirnir mynda
þannig falsktannlægt (pseudocra-
spedodromous) strengjakerfi (6.
mynd). Hliðarstrengirnir senda
einnig strengjagreinar út í tennurn-
ar á blaðröndinni og mynda þannig
hliðartannlægt (semicraspedodro-
mous) strengjakerfi. Einnig er nokk-
uð mikið bil á milli þverstrengjanna
(hjá stórum blöðum) og hátt hlutfall
lengdar og breiddar. Önnur tegund,
Fagus juliae Yakubovskaya33 úr set-
lögum frá miðhluta míósentíma í
Rússlandi, líkist fljótt á litið arnar-
beyki, en er frábrugðin þar sem
hliðarstrengir eru færri og æðakerfi
hliðarstrengjanna fjölbreytilegra (2.
tafla). Þar að auki sýna íslensku
laufblöðin nokkur sameiginleg ein-
kenni með blöðum úr setlögum frá
miðbiki míósen í Idaho, en þau hafa
verið talin til falskbeykis (Pseudof-
agus idahoensis Smiley & Higgins).34
Það er frábrugðið beykitegundum að
því leyti að á blaðröndinni eru einnig
smátennur (undirtennur) og blaðkar
hefur eilítið fleiri hliðarstrengi.
Hrútabeyki
Fagus gussonii Massalongo emend.
Knobloch & Velitzelos - Hrútabeyki
1859 Fagus gussonii Massalongo. -
Massalongo & Scarabelli, bls.
202. myndasíða 25, mynd 2
&S.35
1859 Fagus marsilii Massalongo. -
Massalongo & Scarabelli, bls.
201, myndasíða 9, mynd 19,
myndasíða 21, mynd 18.35
1859 Fagus deucalionis auct. (non
Unger). - Massalongo &
Scarabelli, bls. 203, mynda-
síða 30, mynd 9.35
1859 Fagus amhigua Massalongo. -
Massalongo & Scarabelli, bls.
204, myndasíða 36, mynd l.35
1859 Fagus incerta Massalongo. -
Massalongo & Scarabelli, bls.
205, myndasíða 30, mynd 3.35
91