Náttúrufræðingurinn - 2006, Qupperneq 66

Náttúru f ræðingurinn
280 stundir umfram meðallag. Fleiri sólskinsstundir
hafa ekki mælst í borginni allt frá árinu 1924 en þá
reyndust þær 1630. A Akureyri mældist sól í 1096
stundir sem er 49 umfram meðallag.
Eftir þrálátar vestanáttir á Grænlandssundi í janúar
og febrúar varð vart við hafís í fyrsta sinn um árabil.
Isinn var mestur við landið í mars. Um miðjan maí var
stór borgarísjaki á sveimi um Eyjafjörð og vakti
töluverða athygli, enda minntí hann menn á þá köldu
staðreynd að þrátt fyrir allt tal um gróðurhúsaáhrif og
hlýindi er Grænlandsjökull ertn við lýði.
Astand sjávar einkenndist af sjávarhita og seltu yfir
meðallagi fyrir sunnan og vestan land eins og verið
hefur síðan 1997. Hití og selta úti fyrir Norður- og
Austurlandi voru nálægt meðallagi. Ahrifa hafíssins
sem lá fyrir Norðurlandi seinni hluta vetrar gættí í efri
lögum sjávar fram eftír ári norðan- og austanlands.
Sterk lagskipting í kjölfar íssins virðist þannig hafa
hamlað lóðréttri blöndun og þar með endurnýjun
næringarefna.
Jarðskjálftar
2. mynd. Staðsetning jarðskjálftans sem varð við landgrunns-
brúnina eystra þann 31.1.2005.
Arið 2005 var rólegt á skjálftasviðinu. Helsta óróa-
svæðið var austur af Grímsey en árið heilsaði og
kvaddi með skjálftahrinum þar. Stærsti skjálfti ársins,
sem var um 5 stig, varð þar þartn 5. janúar kl. 15:49 um
21 km ASA af eynni. Hann fannst meðal annars á
Húsavík, Dalsmynni, Grenivík, Svarfaðardal og
Akureyri. Stærsti eftirskjálftinn varð kl. 15:50, um 4,5
að stærð. Tugir eftírskjálfta fylgdu. Engin merki voru
um eldvirkni (gosóróa). I júlílok kom hrina á þessu
svæði og aftur um miðjan október, í byrjun nóvember
og um miðjan desember.
Allstórir skjálftar urðu á hafsbotni djúpt suður og
austur af landinu. Um miðjan dag 10. maí hófst jarð-
skjálftahrina á Reykjaneshrygg 200-300 km suður af
Reykjanestá, nálægt 62°N og 25°V. Hrinan stóð í um tvo
daga með nokkrum kippum á bilinu 4,5-5,0 og fjölda
smærri skjálfta. Ekki var neina gosvirkni að sjá í
skjálftalínuritunum. Virknin var það langt frá landi að
fólk fann ekki fyrir hertni en hún kom vel fram á
mælum.
Skjálfti varð á hafsbotni við landgrunnskantinn 200
km austur af Islandi 31. jan. kl. 20:29 af stærðinni
Mb=5,2. Skjálftar eru fátíðir á þessum slóðum.
Skjálftans varð vart víða á Austurlandi.
Jöklar
Ró var yfir jöklum landsins á því herrans ári 2005. Þrátt
fyrir lítið eitt svalara árferði en undanfarin ár hafa flestír
skriðjöklar verið á undanhaldi, að sögn Odds Sigurðs-
sonar jöklafræðings á Vatnamælingum Orkustofnunar.
Reykjafjarðarjökull, sem verið hefur í framrás undan-
farin ár, hefur hægt verulega á sér og virðist sem fram-
hlaupi hans sé að ljúka. Þó gekk hartn fram um 37 m.
Búrfellsjökull í Svarfaðardal, sem ókyrrð hefur verið í
undanfarin ár, er eirtnig mjög að róast.
Skaftárhlaup varð í águstbyrjun en þá hljóp úr þeim
vestari af kötlunum tveimur sem eru í Skaftárjökli.
Hlaupið var lítíð og olli engu tjóni. Austurketillinn
hljóp síðast í nóvember 2003. Skaftárhlaup eiga upptök
sín á tveimur jarðhitasvæðum rmdir Skaftárjökli. Þau
bræða jökulísinn yfir sér jafnt og þétt og mynda
íshvelfingar fullar af vatni sem síðan hlaupa og tæma
sig á 1-3 ára fresti. Þök hvelfinganna bresta við
vatnstæminguna og þá myndast sigkatlar á jöklinum,
Skaftárkatlamir. Þeir geta orðið 1-2 km í þvermál og
150 m djúpir.
Skriður
Að sögn Halldórs G. Péturssonar hjá Akureyrarsetri
Náttúrufræðistofnunar var árið ekki mikið skriðufalla-
ár. I miklu rigningarveðri á Austfjörðum þann 3. júlí
féllu skriður á Fagradal og í Reyðarfirði. Mánuði seinna,
eða 3. ágúst, kom um klukkustundarlöng
rigningardemba af stað um 20 skriðum og skriðu-
spýjum á um 1,5 km löngum kafla í Jökuldal, á milli
bæjanna Hjarðarhaga og Skjöldólfsstaða. Lítið tjón
hlaust af þessum skriðum.
Skriða féll úr Reynisfjalli aðfaranótt 27. júlí, skammt
austan við Hálsanefshelli og niður í Reynisfjöru.
Gönguleið við hellinn var af þeim sökum lokuð um
tíma. Skriðuföll og hrun eru algeng í Reynisfjalli enda
sverfur hafaldan rætur þess án afláts.
Allmiklar umræður urðu um grjóthrun úr Óshlíð á
veginn milli Bolungarvíkur og Flnífsdals. Þar mun
grjóthrun hafa færst í vöxt vegna aukinna hreyfinga á
sprungu hátt í Óshymu og einnig mun skráning á hruni
á veginn vera orðin nákvæmari en áður var. I flestum
tílvikum var grjóthrunið lítíð, stakir steinar, nema 29.
mars þegar mikið grjóthrun varð og lá við slysi þegar
grjót féll á vélskóflu í hlíðinni. Stór björg féllu einnig á
veginn 24. ágúst. I kjölfar þess skriðufalls spannst mikil
umræða um öryggi vegfarenda og hættu á stórfelldu
hruni eða berghlaupi frá sprungunni efst í fjallinu.
126