Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 30

1. mynd. Langskurður af aldini punktasvepps, með pyngjum. Um
tóljföld stœkkun. Teiknað með hliðsjón afmynd eftir Tulasne 1863.
Eftir þetta hefur punktasveppur ekki
fundist á Droplaugarstöðum, þó að oft hafi
verið gáð að sveppum, og má því telja
nokkuð víst að hann vaxi þar ekki lengur.
Þann 28. ágúst 1978 safnaði Hörður
Kristinsson þessari tegund á hrossaskít
við Möðrufellshraun í Hrafnagilshreppi í
Eyjafirði og notaði hluta þess sýnis til
kennslu í líffræðiskor Háskóla Islands, þar
sem hann var prófessor. Sýnið (eða hluti
þess) er nú geymt í sveppasafni N.í. á
Akureyri.
Annars hefur punktasveppur ekki fundist
hér á landi, hvorki fyrr né síðar, svo vitað sé.
Sveppsins hefur ekki verið getið á prenti
hérlendis nema í Sveppakveri mínu 1979.
Líklega hefur hann alltaf verið fágætur en er
nú að líkindum aldauða í landinu, eins og
víða annars staðar í Evrópu.
Geta má þess að báðir fundarstaðir
punktasveppsins eru í innsveitum á norð-
austurhluta landsins, þar sem loftslag er
landrænast hérlendis, og hafa fleiri sveppir
og ýmsar plöntur svipaða útbreiðslu.
NANAR UM
PUNKTASVEPP
Punktasveppur til-
heyrir þeim flokki
asksveppa er kallast
pyngjusveppir eða
skjóðusveppir (Pyr-
enomycetes), en þeir
einkennast af flösku-
laga eða punglaga ask-
hirslum, sem kallast
pyngjur (skjóður). Þær
eru oftast á kafi í undir-
laginu, sem vanalega
er lifandi eða dauður
vefur háplantna sem
sveppirnir vaxa á eða í.
Sumir mynda þó beðju
(stroma), eins konar
aldin, sem askhirslurn-
ar (pyngjurnar) vaxa í,
og þannig er því varið
með punktasveppinn.
Aldin punktasvepps
eru kíllaga, með flatri, ljósgrárri skífu að
ofan, sem er 0,5-1,5 sm í þvermál, og 1-2 sm
löngum, dökkgráum fæti eða „rót“, sem er
vanalega á kafi í taðinu sem hann vex á.
Pyngjur eru perulaga, dökkgráar, á kafi í
aldinvefnum, og koma mynni (op) þeirra
fram sem svartir punktar á yfirborði
skífunnar, en af því er fræðinafn sveppsins
dregið (Poronia af gríska orðinu poros =
gat; punctata af latneska orðinu punctum =
punktur, díll) og eftir því er hann nefndur á
flestum tungum. Askgróin eru baunlaga 18-
26 x 7-12 p.m, sótbrún og þakin hlaup-
kenndum hjúp.
Punktasveppur vex á hrossataðskögglum
sem hafa veðrast í nokkra mánuði og eru
orðnir gráir eða hvítir og hér á landi hel'ur
hann aðeins fundist í graslendi. Vanalega er
töluvert mikið af honum þar sem hann vex;
öll taðhrúgan (og jafnvel fleiri en ein hrúga)
undirlögð og mörg aldin á hverjum köggli.
Aldinin eru nokkuð varanleg og má því
finna þau á öllum tímum ársins, en líklega
vaxa þau mest á vorin eða haustin.
28