Náttúrufræðingurinn - 1999, Síða 35

2. mynd. Við sprenginguna lögðust tré á stóru svœði á
hliðina. Nœst sprengimiðjunni sviðnuðu þau eiimig eða
brunnu. Ljósmyndin er tekin 1953.
hvolfið eins og veggur og
því verður árekstur hlutar-
ins við gufuhvolfið mjög
harður. Talið er að hlutur-
inn sem þarna var á ferðinni
hafi sprungið vegna höggs-
ins í um 8 km hæð. Orkan
sem þessu fylgir svarar til
um 13 megatonna af TNT,
eða um 650 kjarnorku-
sprengna eins og þeirrar
sem varpað var á Hiro-
shima. Hér er þó sá regin-
munur á að ekki fylgir
slíkum himnasendingum
geislavirkt úrfelli, þótt
sprengikrafturinn sé um-
talsverður.
Dagana á undan sprengingunni höfðu
menn í Norður- og Vestur-Evrópu furðað sig
á óvenjubjörtum nóttum. í Danmörku sáu
menn t.d. ástæðu til að geta þess í dag-
blöðum að lesbjart hafi verið á miðnætti um
mánaðamótin júní-júlí, en slíkt er ekki vana-
legt á þeirri breiddargráðu. Sumir hafa getið
sér þess til að þarna gæti hafa verið um að
ræða áhrif frá hala halastjörnu, sem jörðin
hafi farið inn í skömmu áður en halastjarnan
sjálf rakst á jörðina (Rasmussen 1997). Um
það er þó ekkert vitað með vissu.
RANNSÓKNIR
Vegna þess hversu afskekkt Tunguska-
svæðið er var fyrsti leiðangurinn á staðinn
ekki farinn fyrr en árið 1927, eða nærri
tuttugu árum eftir atburðinn. Leiðangurinn
var undir forystu Leonid Kulik frá Moskvu,
sem margir telja upphafsmann loftsteina-
rannsókna Rússa. Kulik og samstarfsmenn
hans höfðu tal af sjónarvottum sem stað-
festu að skógareldar hefðu logað dagana
eftir sprenginguna, að hreindýr hefðu fallið
og að einn hirðingjanna hefði sviðnað á
bakinu - svo nærri var hann sprengingunni.
Vitað er um tvö dauðsföll tengd sprenging-
unni. Annars vegar þeyttist hirðingi 12 me-
tra undan þrýstibylgjunni og lenti á tré.
Hann lést af völdum áverkanna. Hins vegar
fékk aldraður hirðingi áfall er tjaldbúðir
fjölskyldunnar fuku um koll í einni svipan
(Gallant 1994).
Það var þó ekki fyrr en leiðangursntenn
komu á sprengistaðinn sjálfan að ljóst varo
hversu gríðarlegur atburður þarna hafði
orðið. Ekki var erlitt að finna sprengimiðjuna
sjálfa; fallin trén vísuðu veginn. Enginn
sprengigígur fannst þó, né heldur leifar af
hlutnum sem sprakk. Alls féllu tré á rúmlega
2000 ferkflómetra skóglendi og l'uðraði um
helmingur þess einnig upp. Fjölmargir
leiðangrar hafa verið gerðir til Tunguska frá
árinu 1958 (Gallant 1994). Aldrei hefur þó
tekist að finna brot úr hlutnum og því er enn
ekkert vitað með vissu um eiginleika hans. I
síðari leiðöngrum hafa einnig verið tekin
jarðvegssýni víða á Tunguska-svæðinu og
leitað gaumgæfilega í þeim að ummérkjum
eftir loftsteina. Slík ummerki gætu t.d. verið
óvenjuhátt hlutfall af frumefninu iridín. Einn
rússneskur leiðangur taldi sig hafa l'undið
slík ummerki í torfi upp úr 1980, en ekki hafa
þær niðurstöður verið staðfestar.
Rasmussen og félagar (1997) leituðu
einnig fanga í grænlenska ískjarnanum. Við
sprenginguna hefðu leifar hlutarins, sem
sprakk í töluverðri hæð, átt að dreifast meira
og minna unt allt norðurhvel jarðar, en það
höfðu menn m.a. lært af tilraunum með kjam-
orkusprengingar. Það var því augljóst að
eitthvað af leifunum hefði átt að lenda á
33