Náttúrufræðingurinn - 1999, Qupperneq 58

3. mynd. Hugmyndir um síldargöngur við Noreg áður en
Arni Friðriksson setti fram nýjar kenningar um göngur
síldarinnar (Lea 1929).
þær rannsóknir sem ég hef gert í
vetur verð ég að draga mjög í efa
að þetta sé reglan. Mér finnst
harla ótrúlegt að hinn mikli stofn
síldar sem er við Norðurland á
sumrin hrygni fyrir sunnan land á
vetrum vegna þess að nú hafa
tilraunir sýnt, einu tilraunirnar
sem hafa verið gerðar, að stofninn
finnst ekki þótt leitað sé með
logandi Ijósi. Eftir kynþroska
síldarinnar að dæma hefur hún
hrygnt að vorinu, líklega í mars til
apríl, en á þeint tíma árs er varla
hugsanlegt að sfld geti hrygnt
annars staðar en í hlýja sjónurn
einmitt þar sem við höfum verið
að leita en ekkert fundið. Við
verðum að muna það að hér er
ekki um að ræða neina smámuni
sem gætu leynst eins og nál í heyi,
hér er að ræða um einhvern
stærsta sfldarstofninn í Norður-
höfum og maður skyldi ætla að
mætti sjá minna grand í mat en
hann, þar sem hann er að hrygna.
Að öllu þessu athuguðu get ég
ekki betur séð en að þessar
rannsóknir sem við höfum nú gert
skapi okkur alveg nýja útsýn yfir
lifnaðarhætti sfldarinnar. Það verður ekki
komist hjá því að spyrja: Hrygnir sú sfld sem
veiðist fyrir norðan á sumrin við ísland? Ég
vildi óska að hægt væri að svara þessu
játandi útvegsins vegna en þær einu tilraun-
ir sem gerðar hafa verið til þess að veiða síld
þar sem hún átti að vera að hrygna svara
eindregið neitandi. En ef sfldin okkar hrygnir
ekki hér hvar getur hún þá hrygnt? Af
ýmsum ástæðum sem ekki vinnst tóm til að
rekja bendir allt til Noregs.“ En Árni gafst þó
ekki upp því að vorið 1936 voru þessar til-
raunir endurteknar án nokkurs frekari árang-
urs. Ekki verður sagt annað en að þessar
hugmyndir Árna Friðrikssonar um göngur
norðurlandssíldarinnar milli íslands og
Noregs hafi komið flatt upp á starfsbræður
hans hérlendis og þó einkum erlendis.
Hugmyndir norskra vísindamanna um
göngur síldarinnar voru til dæmis á þá leið
að eftir að hún færi af hrygningarslóðinni á
vorin héldi hún norður á bóginn, mögur og
úthrygnd, og kæmi svo aftur á hrygningar-
slóðina upp úr áramótum, feit og með full-
þroska hrogn og svil (3. mynd). Hugmyndir
Árna voru m.a. ræddar á ráðstefnu um sfldar-
rannsóknir sem haldin var að tilhlutan Al-
þjóðahafrannsóknaráðsins (ICES) í Lowes-
toft á Englandi haustið 1935 og fengu þar
vægast sagt litlar undirtektir enda var Árna
eindregið ráðlagt að hafa hljótt um þessar
hugmyndir. Árni gerði ítrekaðar tilraunir til
að komast á ráðstefnuna og tala sínu máli en
fékk ekki farareyri og varð því að sitja heima.
Meðan á síðari heimsstyrjöldinni stóð
skrifaði Árni bók sem hann nefndi „Norður-
landssíldin“ og kom út 1944. f bókinni er
ítarlegt yfirlit yfir veiðar og rannsóknir fyrri
ára. Þar birtir hann allar niðurstöður eigin
rannsókna svo og rökstuðning við hug-
56