Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 57

Náttúrufræðingurinn - 1979, Side 57
Sigurvin Elíasson: Kerlingarhólar í Gjástykki Kelduhverfi er nærri allt þakið svo- kölluðura nútímahraunum. Stórfeng- leg eldgos hafa oft orðið þar, síðan ísaldarjöklar hörfuðu fyrst upp frá ströndunum á þessum slóðum, sem gæti hafa verið fyrir allt að 11—13000 árum. Merki sjást um minnst 6—8 eld- gos í þessari litlu sveit, auk þess sem allmargir hraunstraumar hafa runnið þangað suðvestan úr heiðum, sem eru utan marka Kelduhverfis. Hraun í Kelduhverfi Eitt stærsta og elsta hraunið er komið úr Stóravíti, sunnanhallt í Þeistareykjabungu, og er það senni- lega runnið undir ísaldarlokin, þegar jöklar voru aftur að ganga fram og niður í dalabotna á kuldaskeiði, eftir að hafa hörfað áður lengra upp til landsins. Hefur það hugsanlega verið á Búðaskeiðinu svokallaða. Hraunið er bæði með allferskum yfirborðsein- kennum og einnig víða með jökul- menjum á yfirborði. Nokkru austan við miðja sveit hylst hraunið úr Stóravíti af yngra stór- hrauni, sem nær vestur undir Fjöll og standa þó víða upp úr því hólmar eldri hrauna. Þetta hraun virðist aðal- lega runnið úr stórum gíg í Þeista- reykjabungu fyrir a. m. k. 5000—6000 árum. Er hugsanlegt að þessi hraun séu tvö, nokkuð ólík að útliti. Þeistareykjabunga rís lágt við loft sunnan til í Kelduhverfi, víðáttumikil hraunbunga, og í suðurhalla hennar er Stóravíti. Vestast í Kelduhverfi eru mörg forn hraun (3—4?), hvert ofan á öðru, sunr jafnvel eldri en Stóravítishraun. Flest virðast þau, sem áður segir, runnin úr eldstöðvunr nálægt Þeista- reykjafjöllunr og því býsna langt að konrin. Leifar nokkur þúsund ára gamals hraunstraums er að finna í suðaustan- verðri Ásheiði, en óvíst er um upp- takastað. Yngstu hraun í Keldulrverfi eru Kerlingarhólahraun, um miðja sveit, og Skinnstakkahraun (Hraun- garðar) nokkru norðar og vestar. Hér verður lítillega rætt um hið fyrr- nefnda. Það er í hinu nafntogaða Gjá- stykki, sprungukerfi, sem mikið hefur komið við sögu í jarðskjálftum og jarðraski í tengslum við umbrot í Náttúrufræðingurinn, 49 (1), 1979 51

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.