Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 18

trjátegunda sem unnt er að treysta og
byggja á. Ótviræðar mælingar á vexti
þeirra sem lengst hafa vaxið hér, sýna að
vöxturinn nemur frá þrem og allt að sjö
teningsmetrum viðar ár hvert á hektara
lands. Til samanburðar má geta þess að
vöxtur islenzka birkisins er um einn ten-
ingsmetri á ári þar sem skilyrði eru
sæmileg.
Hér hafa 13 tegundir barrtrjáa og 6
tegundir innfluttra lauftrjáa borið
þroskað fræ á undanförnum árum og
flestar þeirra margoft. Trjáplöntur af
innlendu fræi fara innan skamms að
skipta milljónum en elstu trén af fræi
landnámstrjánna eru nú að nálgast þri-
tugt og eru um 5 metrar á hæð. Verður
þess ekki langt að bíða að þau fari að bera
fræ. Þó er annað atriði ekki minna virði,
að sumar tegundanna eru farnar að
breiðast út af sjálfsánum trjám og sjálf-
sáningin fer i vöxt með hverju árinu sem
liður. Þessi tvö atriði sýna betur en allt
annað, að trjátegundirnar hafa haslað sér
völl í gróðurriki fslands.
Af þessum orðum fyrrverandi skóg-
ræktarstjóra sem manna best veit um
möguleika til trjá- og skógræktar á Is-
landi, skyldu menn ætla að stjórnvöld
og almenningur hafi verulega látið til
sín taka gagnvart þessu þjóðþrifamáli.
Þó er langt í land að þess sjáist merki og
mikið verk óunnið. Þau eiga enn við
upphafsorðin i Ijóði Guðmundar
Böðvarssonar „Skógur íslands“:
Einmana er björkin vaxin á votum
teigi
vini er ekki að sjá að hún neins
, staðar eigi
I grein eftir Sigurð Blöndal skóg-
ræktarstjóra í síðasta árgangi Ársrits
Skógræktarfélags íslands, sem nefnist:
Mynd frá landbúnaðarsýningu ís-
lenzkra sveita segir á einum stað:
— Já, ég finn til með gróðurlendi ís-
lands. Þrjátiu kynslóðir fslendinga og
einni betur, sem nú lifir, hafa farið
þannig með það, að tilsvarandi meðferð
á dýrum hefði varðað við dýravernd-
unarlög. Þessar 30 kynslóðir og einni
betur hafa með öllu eytt helming þess.
Það er mikil sjálfsblekking að imynda sér
að skella megi skuldinni á blind nátt-
úruöfl fyrir eyðingu gróðurlendisins.
Áður en hin fyrsta af hinum 30 kynslóð-
um nam hér land, höfðu hin sömu nátt-
úruöfl verið að verki i árþúsundir — og
hér draup smjör af hverju strái. Á þetta
benti Sæmundur Eyjólfsson þegar fyrir
síðustu aldamót. Það eru ekki blind
náttúruöfl, heldur blind mannavöld, sem
gefið hafa gróðurlendi íslands þá ásýnd
sem það hefur i dag . . .
. . . f birkiskóginum á Hallormsstað er
gróðurlendi sem komið er i jafnvægi eftir
margra áratuga hvíld. Það hefur verið i
hjúkrun og hefur að fullu náð sér. Það er
þetta land sem ég hef haft fyrir augunum
mestan part ævinnar, og ég nefndi fyrr i
þessu spjalli að mótað hafi hugmynd
mína um það, hvernig landinu væri
eðlilegt að vera. En áfram með dæmið.
Utan girðingarinnar á Hallormsstað á
skóglausu valllendi er gróður, sem hefur
verið þrautpindur um aldir af ofurþunga
beitar. Þetta gróðurlendi er eins og fangi
í þrælabúðum: Aðeins beinin og sinarnar
eftir. Þó hefur þrældómnum heldur Iétt
af þvi siðustu árin. Búfjárbeit hefur
minnkað frá því sem var á þessum
stað . . . Þá sjaldan ég fer út fyrir pollinn
og kem til baka heim, er ég i öngum
minum yfir hvernig Island er leikið, bert
og rúið. Kannske er maður enn meira
miður sin í hvert skipti sem hann hefur
komið i friðaðan blett hér heima, skynjar
þá mikiu grósku sem þar getur verið og
kemur yfir girðinguna út á berangurinn,
horfir á þær aumkunarverðu tætlur sem
eftir hjara af gróðurlendi, sem stynur
undan þeirri byrði sem á það er lagt. Ef
þessi gróður sem er traðkaður og nauð-
bitinn gæti talað eða komið upp ein-
hverju hljóði væri það sársaukavein:
„Hlifðu mér, lofaðu mér að vaxa, ég fæ
aldrei að vaxa“.
,,Ég var barinn, mér var hrint“, sagði
gamall maður í einni sögu Halldórs
Laxness. Sama myndu grasið og blómin
segja ef við gætum numið mál þeirra.
12