Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 31

nesi allt að Borgarfjarðardölum og
myndaðist vegna breytinga á spennu-
sviði á þessum slóðum samfara flutningi
rekbelta austur á bóginn fyrir 4.5 til
12— 13 milljónum árum.
SAGA REKBELTA Á
VESTURLANDI
Rekhryggurinn sunnan íslands (þ. e.
Reykjaneshryggurinn) hefur verið kyrr
á sínurn stað síðan Atlantshafið fór að
myndast fyrir um 60 milljón árum, en
Kolbeinseyjarhryggurinn, norðan ís-
lands, hefur verið virkur a. m. k. síðustu
13 m. árin og e. t. v. síðustu 18 m. árin
(Talwani og Eldholm 1977). Rek-
beltin á Islandi hafa aftur á móti
færst til öðru hverju og ávallt til austurs.
Rekhraðinn á íslandssvæðinu virðist
hafa verið svipaður allan tímann eða
um 2 cm á ári, þ. e. 1 cm til hvorrar
hliðar (Talwani o. fl. 1971).
Lengst af jarðsögu íslands hefur
aðalrekbeltið legið um Snæfellsnes,
Hvammsfjörð og þaðan norður um
Vatnsnes (2. og 9. mynd). Það verður
hér nefnt Snæfellsnesrekbeltið og ber
ekki að rugla því saman við Snæfells-
nesgosbelti það sem virkt er í dag og er
hliðarbelti. Snæfellsnesrekbeltið hefur
verið nærri þvi í beinu framhaldi rek-
hryggjanna sunnan og norðan landsins
eða lítið eitt vestar (15—20 km). Sá
hlykkur sem er á milli suðurleggjar og
norðurleggjar Snæfellsnesrekbeltisins
og liggur um Hvammsfjörð hefur leitt af
sér spennusvið sem einkennst hefur af
láréttri skerspennu (9. mynd a). Þessi
skerspenna hefur brotið upp a. m. k.
flekann sunnan rekbeltisins og myndað
N—S- og NA—SV-brot meðan rek átti
sér stað.
Um upphaf Snæfellsnesrekbeltisins er
ekki vitað. Það var komið í gang fyrir 16
milljónum ára og í því mynduðust öll
jarðlög á Vestfjörðum, Dölum, Snæ-
fellsnesi og Mýrum (9. mynd a, b) sem
síðan hafa færst út úr því við landrek.
Rekbeltið var enn virkt fyrir 6.5
milljónum ára en þá hefur eldvirknin
verið minnkandi og átt skammt eftir.
Fyrir 6.5—7.0 milljón árum hófst eld-
virkni urn 70 km austar, sem síðar leiddi
til Reykjanes-Langjökulsrekbeltisins.
Eldvirknin hófst fyrst nyrst en breiddist
suður á bóginn með tímanum. Rekbelti
þetta stóðst heldur ekki á við Reykja-
neshrygginn heldur hliðraðist hrygg-
urinn austur eftir Reykjanesskaganum
sem ber sum merki þvergengisbeltis
(Kristján Sæmundsson 1978, Páll
Einarsson og Sveinbjörn Björnsson
1980). Hliðrunin á ásunum er nú um 25
km. Nyrðri hluti Snæfellsnesrekbeltisins
(um Vatnsnes) hefur þó verið virkur enn
um sinn, en stóðst ekki heldur á við
Reykjanes-Langjökulsrekbeltið. Þegar
Reykjanes-Langjökulsrekbeltið fór í
gang myndaðist Borgarnesandhverfan
vegna fergingar i hinu nýja rekbelti.
Þegar hér var komið sögu hafði sker-
spennan snúist við (9. mynd b). Við
þessar aðstæður mynduðust NV—SA-
brotin. Flest þeirra hafa myndast um
það leyti sem rekbeltaflutningurinn átti
sér stað.
Fyrir 3—4 milljónum ára kulnaði
nyrðri leggur Snæfellsnesrekbeltisins út
en nýtt belti myndaðist austar: forveri
norðurhluta Austurrekbeltisins (Krist-
ján Sæmundsson 1974). Þetta nýja rek-
belti tengist Reykjanes-Langjökulsrek-
beltinu um eins konar þverbelti likt og
tengdi saman norður- og suðurlegg
Snæfellsnesrekbeltisins. Við þessa at-
25