Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 24

5. mynd. Brotakerfi og megineldstöðvar á Vesturlandi.
volcanoes in westem Iceland.
Teclonic features and central
fellsnesi leggjast síðkvarter jarðlög mis-
lægt ofan á rofinn tertíeran stafla (2.
mynd). Eldvirkni var svipað háttað á
tertíer og í dag. Hún átti sér stað í
megineldstöðvum og tengdum
sprunguþyrpingum. Allmargar tertíerar
og árkvarterar megineldstöðvar hafa
fundist á Vesturlandi (5. mynd) og í
gegnum þær flestar liggja ganga- og
misgengjaþyrpingar sem samsvara
sprunguþyrpingum rekbeltanna í dag.
Megineldstöðvarnar einkennast af súru
og ísúru bergi og kjarni þeirra er yfirleitt
mikið ummyndaður. Flestar þeirra falla
inn í sig á gamals aldri og myndast þá
öskjur sem seinna fyllast af gosefnum.
Eldstöðvarnar hafa staðið allt að
600—700 m yfir umhverfi sitt (Walker
1963, Haukur Jóhannesson 1975). Að
lokum hafa þær kulnað út og verið
kaffærðar af basalthraunlögum (Walker
1963). Megineldstöðvarnar hafa verið
virkar í mislangan tíma, frá 300.000—
500.000 árum (Kristján Sæmundsson og
H. Noll 1975, Ingvar B. Friðleifsson
1973) upp i 2.5 milljónir ára (Haukur
Jóhannesson 1975).
Á Vesturlandi er tiltölulega auðvelt
að mæla snið og tengja milli sniða.
Þykkt og segulstefna hraunlaga var
ákvörðuð úti í mörkinni og gerð bergsins
athuguð. Segulmælingar voru fram-
kvæmdar með „fluxgate" segulmæli.
Nokkurrar ónákvæmni getur gætt við
18