Náttúrufræðingurinn - 1980, Blaðsíða 30

ekki vart við sprungur eða misgengi eins
og í Ljósuíjöllum heldur eru gosstöðv-
arnar í þyrpingu í eða kringum eldfjallið
sjálft (Snæfellsjökull) eða á 500—1000
m breiðu belti sem liggur eftir háhrygg
Snæfellsnesfjallgarðsins (Lýsuskarð).
Erfitt hefur reynst að fá úr því skorið
hvernig hreyfingar hafa átt sér stað á
brotunum, láréttar eða lóðréttar. A
þeirn flestum hefur þó orðið lóðrétt
hreyfing (siggengi) en líkur eru til að a.
m. k. sum þeirra hafi líka hreyfst í lá-
rétta stefnu (sniðgengi). 1 Borgarfirði
hafa fundist tvö misgengi sem hafa
hreyfst í lárétta stefnu (Haukur Jó-
hannesson 1975).
NA-SV-brot. Feikilegan fjölda brota
með þessari stefnu er að finna í stafl-
anum sem er neðan Hreðavatnssetanna.
Þessi brot ganga öll innundir Hreða-
vatnssetlögin að undanskildum nokkr-
um misgengjum í Norðurárdal sem eru í
tengslum við misgengjaþyrpingu
Reykjadalseldstöðvarinnar. í Hítardal
eru þessi brot því eldri en 8.0—8.3 m.
ára (Kristín Vala Ragnarsdóttir 1979),
og eldri en 6.5 — 7.0 m. ár i Borgarfirði
(Haukur Jóhannesson 1975).
N-S-brot. Brot með þessari stefnu cru
nokkuð algeng í staflanum neðan
Hreðavatnssetlaganna. í Hítardal ná
þau hvergi upp fyrir setin (Kristín Vala
Ragnarsdóttir 1979). 1 Borgarfirði ná
misgengi með þessari stefnu yfirleitt
ekki upp fyrir setlögin (Haukur
Jóhannesson 1975) en i austanverðum
Borgarfirði kemur jarðhiti upp með
norðlægum sprungum sem auðsjáan-
lega hafa hreyfst á nútima (Lúðvik S.
Georgsson o. fl. 1978). Vera má að þess-
ar norðlægu sprungur myndist er jarð-
skjálftar gjugga gömlum norðlægum
brotum sem ef til vill eru djúpt í berg-
grunninum og neðan mislægisins á
þessum slóðum. Að stofni til eru þessi
N—S-brot eldri en 8.0—8.3 m. ára og e.
t. v. samaldra norðaustlægu brotunum
og kunna því að hafa myndast í sama
spennusviði og Jaau.
I stuttu máli eru NA—SV- og
N—S-brotin eldri en 8.0—8.3 milljón
ára og yngri en 12—13 milljón ára þar
sem þau skera jarðlög af þeim aldri.
NV — SA-brotin eru að mestu leyti
mynduð fyrir 6.5 — 8.3 milljón árum, en
hafa verið töluvert virk þangað til fyrir
4.5 milljón árum.
Um uppruna þessara brota hafa veriö
settar fram nokkrar kenningar. Har-
aldur Sigurðsson (1970b) taldi að
NV—SA brotin væru nýlegt fyrirbrigði
og mynduðust vegna mismikils rek-
hraða á Suður- og Norðurlandi, vegna
þess að á Suðurlandi eru tvö rekbelti en
aðeins eitt á Norðurlandi. Þetta getur
hins vegar ekki staðist þar sem
NV—SA-brotin mynduðust meðan
aðalrekbeltið var enn vestur á Snæfells-
nesi. K. Scháfer (1972) gerði líka ráð
fyrir mismunandi rekhraða sunnan-
lands og norðan. Kristján Sæmundsson
(1978) taldi að NV—SA-brotin hefðu
myndast samtímis N — S-brotunum.
Eins og að ofan er rakið fær þetta ekki
staðist vegna þess aldursmunar sem á
þessum brotum er. Gera verður ráð
fyrir, að NA—SV- og N —S-brotin hafi
myndast samtímis en NV — SA-brotin
séu eitthvað yngri og því mynduð í öðru
spennusviði en hin fyrrnefndu.
Sú skilgreining sem notuð hefur verið
á Snæfellsnesbrotabeltinu (Snæfellsnes
kracture Zone) er vart við hæfi lengur.
Snæfellsnesbrotabeltið er belti af
NV—SA-, N—S- og NA—SV-brotum
sem teygir sig frá innanverðu Snæfells-
24