Náttúrufræðingurinn - 1985, Side 22

eftir plöntunni. Flóðapuntur vex í vot-
lendi, grunnum tjörnum, síkjum, flóð-
um og skurðum. Utan Suðurlandsund-
irlendis er hann til á Suðvesturlandi og
í Borgarfirði. Munu margir kannast
við þetta hálfhalla, puntmjóa gras.
Flóðapuntur er gömul villikornjurt,
kölluð mannagras á færeysku, manna-
gryn á sænsku, mannasötgras og manna-
södgræs á norsku og dönsku. A þýsku
er til nafnið Himmelstau (himinsdögg)
á jurt þessari. Nafnið manna er komið
úr biblíunni. Það var eitthvað ætt sem
rigndi yfir ísraelsmenn í eyðimörkinni
þeim til bjargar. Kannski var það
fléttutegund, sem mikið var af sums
staðar á klettum, borin af vindinum.
En hvernig stendur á „sætu“ nöfn-
unum? Jú, jurtin er sykurrík, einkum
fræin, og einnig er talsverður mjölvi í
þeim.
Kornin, mannagrjónin, voru fyrrum
tínd til matar í ýmsum löndum. Sænski
grasafræðingurinn og læknirinn Linné
ritar um miðja 18. öld að á Skáni sé
kornunum safnað eftir regn eða á
daggarmorgni. Séu þau tínd í smágert
sáld og það hrist, svo sjálft kornið
hripi niður gegnum það. Síðan sé
kornið þurrkað og steytt í sérstökum
mortélum. Linné hvetur til meiri tínslu
í stað þess að flytja inn grjónin frá
Póllandi. Fyrr á tíð var mannagrjónum
safnað í miklum mæli í Póllandi,
norðanverðu Rússlandi, norðaustur
Þýskalandi og dálítið einnig á Norður-
löndum, í Danmörku, einkum á Lá-
landi og Falstri, allt fram á 19. öld.
Mannagrjón voru fyrrum allalgengur
matur í Pétursborg (nú Leningrad) allt
til síðustu aldamóta. Á 18. öld náði
svæði mannagrjónanna suður á Ung-
verjaland og norður á Skán og Dan-
mörku. Menn ösluðu í bleytunni við
tínsluna, einkum húsmenn og fleira
fátækt fólk, og höfðu af nokkrar tekj-
ur. Eftir tínslu voru þessi gulu grjón
þurrkuð og hnölluð eða möluð. Þeim
var líkt við sagógrjón að matargildi og
þóttu góð í velling og einnig í brauð.
Þurrkun lands kom illa niður á flóða-
puntinum og manngrjónatekjunni er
tímar liðu. Mun henni hætt fyrir
alllöngu. Mannagrjón þau sem enn
koma á markað eru gerð úr hveiti.
Söfnuðu Sunnlendingar manna-
grjónum til matar? Engar heimildir
hef ég séð fyrir því, en ekki er þó
ólíklegt að svo hafi verið í hallærum.
Notkunina hafa sumir landnámsmenn
þekkt frá heimkynnum sínum.
Fénaður bítur flóðapunt og gæsir
éta hann einnig. Sömuleiðis étur ung-
lax og silungur kornin. Kannski hefur
flóðapuntur slæðst til landsins með
varningi í fyrstu eða verið fluttur inn.
Melgresið, eða melurinn er villi-
kornjurt sem allmikið var nytjuð hér á
landi. Hann var mikil blessun á sand-
svæðum og var nýttur frá því á söguöld
og fram um aldamótin síðustu. Um 40
hestburðir af mel gáfu eina tunnu
korns í góðum kornárum. Mikil vinna
var við melkornið, söfnun, hitun,
mölun o.s.frv. Kornið var haft í brauð
og grauta, oft blandað mjöli og þótti
mjög saðsamt.
16