Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 26

skiptingar, gera það einnig. Þau hitna
hægar á vorin og fyrri hluta sumars en
ómiðlaðar ár, auk þess sem þau jafna
út hitasveiflur. Sama gildir um árnar
sem úr þeim renna. Þær munu trauðla
ná sama hámarkssumarhita og ómiðl-
aðar ár en halda hinsvegar varmanum
lengur á haustin en árnar gerðu
ómiðlaðar.
Plöntusvif og auragnir keppa um
ljósið. Ljós sem plöntusvif ísogar
(absorb) breytist í bindiorku í efna-
samböndum og er notað til uppbygg-
ingar lífmassa, en ljós sem ísogast af
jökulaur breytist í varma. Af því leiðir
að jökulskotin vötn ættu að hitna
meira en venjuleg vötn af svipaðri
stærð, og sama ætti að gilda um jökul-
ár í samanburði við bergvatnsár.
Ar hér á landi falla í flokk kaldra áa
og því vandséð að áhrif miðlana á
hitasveiflu þeirra muni endurspeglast í
fábreyttari fánu. Líklega mun sá tími
lengjast, sem hitastigið er hærra en
svarar til lágmarkshita sem smádýr
þurfa til örs vaxtar. Líklegt þykir því
að jákvæð og neikvæð áhrif af breyt-
ingum á hitastigi vegi hver önnur upp.
Rennslissveiflur
Stórar rennslissveiflur mást burt við
miðlun vatns, og verður því bæði
straumhraði og vatnsborð jafnara eftir
miðlun. Það þýðir meiri stöðugleika í
farveginum. Það eykur lífsrými þör-
unga og smádýra á botninum, þar sem
minni líkur eru á að steinvölur fari á
hreyfingu.
Venjulega hefur þetta áhrif til að
draga úr fjölbreytni en eykur heildar-
lífmassa smádýranna, sem vegur á
móti hugsanlegum samdrætti í vaxtar-
hraða af völdum lækkandi hitastigs.
Vert er að benda á að hærra hitastig
gefur því aðeins betri vöxt að fæða sé
nægileg.
Rennslið í Pjórsá fyrir og eftir miðlun
Köldukvíslar í Pórisvatn
Vatnakerfi Þjórsár er eina jökul-
vatnakerfið sem hefur verið virkjað.
Ársrennslið við vatnshæðarmæli 079-
Búrfell í Þjórsá, eftir að Tungnaá og
Kaldakvísl sameinast henni, er um 9-
10 þús. Gl.
Köldukvísl er veitt í Þórisvatn og
miðlað þaðan virkjunum í Tungnaá og
Þjórsá. Sú miðlun er um 1 þús. G1 eða
um 10% af rennsli Þjórsár við Búrfell.
Þessi 10% miðlun er mun minni en
almennt er gert ráð fyrir í virkjunum,
enda er Þjórsárvatnakerfið langt frá
því að vera fullvirkjað. Samanburður
hefur verið gerður á rennsli fyrir miðl-
un í Þórisvatni og eftir hana, níu ára
tímabil í hvoru tilfelli (10. mynd). Eins
og við er að búast er rennslið yfir
vetrarmánuðina allt að þriðjungi
meira eftir miðlun en fyrir hana, hvort
sem miðað er við meðalrennsli eða
meðaltal lægsta rennslis sólarhrings-
ins. Lægra ársrennsli köldu árin á
tímabilinu 1965-1970 (10%) gerir það
að verkum að ekki kemur fram sá
munur sem vænta má á rennslisháttum
fyrir og eftir miðlun. Á fyrra árabilinu
hefur leysing almennt verið seinna á
ferðinni, og ennfremur vegur hærra
afrennsli á síðara tímabilinu á móti því
sem geymt var af Köldukvíslarvatni í
Þórisvatni. Leiðrétta má fyrir þeim
mun sem er á heildarrennsli og
rennslisháttum á þessum tímabilum
með því að miða við hlutfall rennslis
hvers mánaðar af heildarrennslinu,
eins og sýnt er á 11. mynd.
Fœðuframboð úr miðlunarlónum
í vatnsbol stöðuvatna fer fram mikil
lífræn framleiðsla. í hitalagskiptum
vötnum fer hún aðallega fram ofan
hitaskila, en er þó einnig oft veruleg
neðan þeirra, einkum framleiðsla
dýrasvifs.
124