Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 23

mg Cm3 dœgur
3-
4-
8. mynd. í Krókslóni við Sigöldu, sem er
mjög jökulskotið, fjarar frumframleiðsla
út á u.þ.b. 1 m dýpi. — In the more
extremely silted glacial lakes, the primary
productivity may be negligible at I m depth.
an við viðstöðu vatnsins í þeim. Sam-
kvæmt þeim virðist þurfa um 100 daga
viðstöðu til að fella út allt grófara en
0,02 mm (20pm), en eftir 500 daga er
næstum allt fallið út af fínum aurburði
líka. (Fínn aurburður er venjulega
miðaður við kornastærð minni en 0,02
mm). Nánari athugun hefur leitt í ljós
að þau korn sem eftir eru, eru flest
minni en 0,005 mm.
Með því að nota sambandið milli
aurstöðvunar og viðstöðu vatns í lón-
um má fara nærri um hvernig aðstæður
verða í lónum framtíðarinnar.
Dæmi Eyjabakkalón: Meðal
aurburður Jökulsár í Fljótsdal við Hól
úr 198 mælingum er 427 mg/1, sem
skiptist þannig að 99 mg/1 eru stærri en
0,02 mm (23%), en 328mg/l (77%) eru
minni en 0,02 mm. Meðalviðstaða
vatns í lóninu er áætluð 240 dagar, sem
þýðir að allur grófari aurburðurinn
fellur út og um 90% af hinum fínni.
Samkvæmt því yrðu um 30 mg/1 af
svifaur í vatni Eyjabakkalóns, en það
gæfi um 1% gegnsæi á 1,1—1,5 m dýpi
(Hákon Aðalsteinsson 1976a, myndir
4 og 5).
Dœmi Blöndulón: Meðalaurburð-
ur Blöndu við Guðlaugsstaði úr 70
mælingum er 295 mg/1, sem skiptist
þannig að 161 mg/1 eru stærri en 0,02
mm (54%) en 134 mg/1 minni en 0,02
mm (46%). Meðalviðstaða vatns í
Blöndulóni miðað við 440 G1 lón er
um 135 dagar, sem þýðir að allur grófi
aurburðurinn fellur út og um 85% af
þeim fína. Þá yrðu um 20 mg/1 af
jökulaur eftir í vatni Blöndulóns. Sam-
kvæmt útreikningum byggðum á sam-
bandi ísogunar ljóss og magni fíns svif-
aurs (Hákon Aðalsteinsson 1981b),
yrði um 7— 8% af yfirborðsljósinu
eftir á 1 m dýpi (1% á um 2,5 m dýpi),
en ef miðað er við mælingar eins og í
fyrra dæmi (Hákon Aðalsteinsson
1976a, 5. mynd), yrði 1% af yfirborðs-
ljósi eftir á um 2,2 m dýpi.
Ályktanir
Þegar rætt er um áhrif af umsvifum
manna á umhverfið, þá er oft um
margþætt og keðjuverkandi áhrif að
ræða. Því hefur verið lýst hvernig
vatnsborðsbreytingar geta kippt fót-
festunni undan botndýrum strand-
svæða, eyðilagt hrygningarstöðvar
fiska og hvaða breytingar það getur
haft í för með sér fyrir fiskistofna við-
komandi vatna.
Hér á landi eru aðstæður þannig að
þessir þættir skiptu litlu máli vegna
þess að eiginleikar jökulvatnsins yfir-
skyggja allt annað. Þótt vatnsborðs-
breytingarnar hefðu engin áhrif á
botndýralíf gagnaði það lítið, því að
minnkun gegnsæis mun að mestu
koma í veg fyrir frumframleiðslu á
botninum, hvort sem er úti á dýpi eða
á strandsvæðunum. Einnig mun draga
verulega úr framleiðslu plöntusvifs í
121