Náttúrufræðingurinn - 1986, Page 19

barðinu á henni, eins og t.d. Eurycerc-
us lamellatus „linsufló" (Fiirst o.fl.
1981), sem aðallega heldur til við
botn.
Ávinning af þessum tilraunum er
því líklega helst að hafa í miðlunarlón-
um þar sem pungrækjan gæti komið í
stað botndýra sem fæða fiska á þeim
tíma sem svifdýr eru fá.
Ýmsar líkur benda til að ormasýk-
ing geti haft mjög mikil áhrif á afkomu
fiska, t.d. bleikju (sjá m.a. Henricson
1980). Fiskar eru yfirleitt millihýslar í
þroskahringrás þessara dýra ásamt
krabbadýrum, fyrst og fremst stökk-
kröbbum. Á ráðstefnu um bleikju,
sem hér var haldin í september 1982
lagði Hammar (1983) fram gögn sem
benda til þess að í vötnum með pung-
rækju dragi svo mjög úr þessari sýk-
ingu bleikjunnar, að hún ætti ekki að
þurfa að líða fyrir hana lengur svo
neinu nemi. Fetta má skýra þannig að
með tilkomu pungrækjunnar hætti
bleikjan að sækja í stökkkrabba, sem
er oft aðalfæða hennar yfir veturinn, á
meðan vatnsflær eru gjarnan í dvala.
Þar með er hringurinn rofinn og um
leið útbreiðslumöguleikar sníkilsins
(sjá ennfremur Curtis 1983). Einnig
mætti nefna pungrækjunni til fram-
dráttar að meira ber yfirleitt á rauða
litnum í fiskinum eftir innflutning
hennar en fyrr.
Tilraunir hafa verið gerðar með
flutning ýmissa annarra krabbadýra,
svo sem Pallasea quadrispinosa og
Gammaracanthus lacustris og hefur
það sums staðar borið árangur, en
rannsóknir á þeim hafa verið minni
(Fúrst 1981).
MIÐLUNARLÓN Á ÍSLANDI
Varla er hægt að tala um önnur
eiginleg miðlunarlón en Þórisvatn og
Stífluvatn í Fljótum (tafla 1). Stíflu-
vatn var myndað 1945, en engar rann-
sóknir hafa farið fram á því. Þóris-
vatnsmiðlun var tekin í notkun á árun-
um 1972 til 1974. og fylgst hefur verið
með framvindu svifsins í því vatni af
og til síðan 1974. Þá þegar var miðlun
vatnsins hafin, og lítið hægt að fullyrða
um hvort svifið hefði breyst frá því
sem var fyrir miðlun. Af rannsóknum
á urriðastofninum 1973 má ráða, að
fyrir miðlun muni strandsvæðin hafa
séð urriðanum fyrir mat, sem var aðal-
lega rykmýslirfur (Chironomidae) og
vatnasamlokur (Pisidium) (Jón Krist-
jánsson 1974). Sumarið og haustið
1976 var fæðan hinsvegar nær ein-
göngu sótt í svifið (Maríanna Alexand-
ersdóttir 1976 og Jón Kristjánsson
1976). Þótt engar sérstakar rannsóknir
hafi farið fram á strandsvæðum Þóris-
vatns, virðist engin ástæða til að efa að
breytt fæðuval urriðans frá 1973 til
1976 eigi sér skýringu í hruni dýra-
stofna strandsvæðanna, eins og gerst
hefur í miðlunarlónum annarsstaðar.
Þrátt fyrir ítrekaða leit að smáurriða í
Þórisvatni hafði ekki orðið vart við að
hrygning hafi heppnast í vatninu síðan
1973 (Jón Kristjánsson 1976 og munnl.
uppl. 1982) fyrr en 1984, að vart varð
við lítilsháttar nýliðun, aðallega frá
1980. Þá voru skilyrði nokkuð sérstæð
miðað við núverandi ástand Þórisvatns
(Sigurður Már Einarsson og Vigfús Jó-
hannsson 1984).
í stórum dráttum hefur lífríki Þóris-
vatns svarað þeim ytri breytingum sem
felast í mikilli vatnsborðssveiflu eins
og við var að búast. Hins ber að gæta,
að ekki er eingöngu um miðlun að
ræða heldur einnig veitu til vatnsins úr
Köldukvísl, sem er jökulá, og því hef-
ur gefist tækifæri til að kanna áhrif
gruggunar á lífríki vatna.
JÖKULSKOTIN VÖTN
Eins og drepið er á í inngangskafla
117