Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1986, Side 7

Náttúrufræðingurinn - 1986, Side 7
Bryndís G. Róbertsdóttir og Haukur Jóhannesson: Þrælagarður í Biskupstungum INNGANGUR Til forna hefur hleðsla garða verið snar þáttur í störfum manna yfir sumarmánuðina. Um það vitna ákvæði í Grágás (1974, bls. 91) þar sem segir: „Amiðil ana scal lög garð gerða. en vár avn er til þess er manaðr er af sumre. en garð ön siþan .ii. manaðr. þa er hey önn aðra .ii. manaðr. en þá er log garðz ön en efsta manað sumars." Samkvæmt þessu hafa menn sinnt garðhleðslu þrjá af sex mánuðum sumarsins. Á garðönn sinntu menn að- eins brýnustu nauðsynjum svo sem Grágás (1974, bls. 121) getur um: „Men eigo þat at vina við löggarð þan at fá ser elldibranda. oc reka heim smala sin. Eigi scolo þeir sva reka aðra syslo at þat dueli garð lagit.“ Af þessum ákvæðum er ljóst, að fjöldi garða hefur verið mikill til forna. Þeir hafa gegnt margs konar hlutverki s.s. afréttargarðar, engja- garðar, beitargarðar, hagagarðar, tún- garðar, akurgerði, matjurtagarðar, heygarðar, skjólgarðar, fiskigarðar, sjóvarnargarðar, göngugarðar, skriðu- garðar, sandvarnargarðar og landa- merkjagarðar. Langflestir þessara garða voru hlaðnir úr torfi, þó að grjótgarðar hafi verið þar sem stutt var í grjótnám. Oft hefur þurft að lagfæra torfgarðana, því hrynja vildi úr þeim. Þeir sigu einnig út með tímanum, einkum ef þeir voru hlaðnir í mýrum. Þeir hafa því horfið smám saman eftir að hætt var að halda þeim við, og sjást nú margir hverjir aðeins sem langir, ávalir rimar í lands- lagi. Flestir þeirra hafa þannig fallið í gleymskunnar dá, en nokkurra er get- ið í rituðum heimildum. Margir garðar hafa einnig orðið að lúta í lægra haldi fyrir mikilli túnrækt síðustu áratugi. Gamlir túngarðar eru því víðast horfn- ir nema á eyðibýlum. í rituðum heimildum er sums staðar getið um garða, en fáir þeirra hafa verið rannsakaðir. Á seinustu árum hafa verið skrifaðar greinar um fjóra allstóra garða. Þeirra stærstur er Bjarnagarður í Landbroti er Sigurður Þórarinsson (1982) hefur ritað ítarlega grein um, en Jón Jónsson (1983) bætti síðan aðeins við. Páll Sigurðsson (1979) skrifaði um Völugarð og Blá- kápugarð í Fljótum í Skagafirði og Kristján Eldjárn (1977) hefur gert Skagagarði á Garðskaga nokkur skil. Kristmundur Bjarnason (1978) hefur ritað um garða í Svarfaðardal, en þar er mikill fjöldi þeirra og er Sveitar- langur þeirra mestur. Sumrin 1985 og 1986 voru skoðaðir nokkrir garðar í Biskupstungum í Ár- nessýslu. Þar er að finna margs konar Náttúrufræðingurinn 56(4), bls. 213 —234, 1986 21 3

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.