Náttúrufræðingurinn - 1986, Page 48

Tafla 2. Stöðuþol íss. Taflan miðast við að ísinn þoli að farartækið nemi staðar á ísnum. -
Maximum load supported by ice of different thicknesses.
fsþykkt (cm) Ice thickness (cm) Hámarks þungi (tonn) Max. weight (tonnes) Hámarks öxulþungi (tonn) Max. axle load (tonnes)
20 2 1,5
25 3 2
30 4,5 3
40 7 5
50 12 7
60 17 9
70 23 11*
75 27 12*
80 31 14*
90 39 17*
100 48 20*
* 3 öxlar eða fleiri. 3 axles or more.
vatnið, hefst reginmunur. Hitastig
dragárvatns í skammdeginu er fast nið-
ur við 0°C, en lindir Þingvallavatns eru
3°C til 4°C. Þegar ísþekjan er komin
nýtist lindainnstreymið til að hita upp
heildarvatnsmassann, þó fyrst og
fremst botnvatnið en dragárvatn
myndi halda stöðuvatninu nálægt 0°C
út veturinn.
Lindavatnið leitar til botns, þess
vegna haldast vakir litlar meðan veður
eru kyrr og köld. Ókyrrð veðra eykur
vatnsblöndunina og þá ná vakir að
stækka, sem orsakar aftur kælingu
heildarvatnsmassans. í þessu sam-
bandi er rétt að veita því athygli, að á
aðalhlákudögum vetrarins fellur 0°C
heitt yfirborðsvatn, leysingavatn, til
Þingvallavatns og kælir það. Þetta ger-
ist einmitt á hlýjustu dögum vetrarins.
Lindavatninu tekst þó að varðveita
botnhitann, sem mælist venjulegast
2°C og þar yfir (5. mynd). Vatnshita-
mælingar frá undanförum árum, þótt
strjálar séu, gefa augljóslega til kynna
að samband vetrarveðráttu og vatns-
hita er þannig í grófum dráttum:
„Kyrrð og kaldur vetur gefur hlýtt
Þingvallavatn. Stormavetur gefur kalt
Þingvallavatn.“
Hér er raunar á ferðinni alkunn
regla frá Mývatni (Sigurjón Rist
1969). Engin furða, því að líkt er með
skyldum. Bæði eru vötnin gegnum-
streymisvötn lindavatns. Hinn mikli
dýptarmunur gefur hvoru um sig rík
séreinkenni, en bæði yarðveita þau
botnhitann vetrarlangt.
ÍSABROT
Þegar sólfar er mikið hleypur ísinn í
heiðnu. Þykktin er þá ekki lengur
mælikvarði á burðarþolið, enda segir
gamalt spakmæli: „Varaðu þig á vor-
ísnum". Heilsteyptur og traustur ís get-
ur ummyndast á tveimur til þremur
dögum í granna 25 til 30 cm lóðrétta
ísstuðla, svonefnda heiðnukólfa. ísinn
missir þá nær allan styrk, og það svo
að hætta er á að stigið verði niður úr
ísnum, þótt hann sé yfir 20 cm að
254