Náttúrufræðingurinn - 1986, Blaðsíða 54

þrumum, braki, brestum og eldgangi,
svo menn ei annað huggðu en það, að
loftin og himnarnir mundu sundur
springa og yfir oss falla . . .
. . . og aldrei var svo hljóða, braks
og stórbresta á milli, að maður mætti
þorstadrykk útdrekka. Og um kvöldið
þá dimma tók og nóttin yfirgekk, þá
flaug eldurinn og bálglossinn úr loftinu
ofan á jörðina, í kringum fólkið og
gripina, svo að sjá var sem allt væri í
einum loga og báli . . .
Þann 7. september veik vindur sér til
útnorðurs, svo þá sneri öllu öskufalli og
myrkri hingað á Verið og staðinn. Svo
strax um dagmál, eða mjaltir, kom hér
svo mikið öskufall, með svo svörtu
myrkri, að enginn annan sá, þótt í
hendur héldust . . .
• • . hver hélt öðrum með hrópi og
kalli, svo myrkrið skildi oss eigi að
skilja né sundur slíta, því það var svo
þykkt og þreifanlegt, að vér heyrðum
varla hvers annars kall, þótt nálægt
hvor öðrum stæði . . .
. . . Og um allan þann tíma, frá dag-
málum og fram yfir nón, varaði og hélzt
við hið sama myrkur, með ösku, sand-
drifi, reiðarþrumuhljóðum, braki og
brestum, svo ógna mátti. Þessi eld-
gangur, hljóð og brestir var svo mikið í
loftinu yfir oss og á jörðinni allt í kring-
um oss, sömuleiðis utan á höttum vor-
um og öðrum fatnaði var svo mikil
glóandi eldur að sjá, svo sem vér vær-
um allir í einum loga, eða eins og um-
luktir glóandi kolum, en þó var það
ekki að sjá sem eðlilegur eldur, heldur
líkara maurildi af nýjum fiski, eða sem
hrævarljós eða hrævarlogi, sem svo er
kallað, strauk og fló um jörðina og
loftið, svo allir hlutir sýndust sem í einu
báli, í því augnabliki sem það kom.
Nokkra menn heyrði ég segja, að þá
hafi sviðið í hendur og andlit, þar sem
þessi eldur hafi snert þá, - sömuleiðis
að ull á sauðfé hefði sem sviðin verið,
sem ég þó varla trúði, því aldrei varð ég
þess var, að hinn minnsta yl eða hita af
honum leggði, eða það, að sandur né
steinar í nokkurn máta heitir né varmir
væri. Annars hefði þessi eldur stærri og
meiri skaða gjört mönnum og fénaði en
hann gjörði.
Sumir halda að þessi eldur flytji ekki
með sér þvílíkan hita eða bruna, sem
vor náttúrlegi eldur, og halda, að hann
brenni ekki neitt það, sem eðlilegt er að
brenni, heldur það, sem andstætt er
venjulegri elds náttúru, svo sem steinn
og vatn, eins og sjá megi á því, að
grjótið brenni hann, en af vatninu logi
hann, sem af lýsi eða beztu fitu. Svo
sem og almannarómur er fyrir norðan
Lómanúpssand, hjá Skeiðarárjökli,
stöðuvötn þau, er Grímsvötn heita, og
þegar Skeiðarárjökull hleypur fram
með eldi, ís og vatni, eins og þessi, svo
sem oft kemur fyrir, þá kemur eldurinn
fyrst upp úr miðjum áðurnefndum
Grímsvötnum, og logar þar upp úr og
tundrar, svo sem annað bál af brenni-
boltum eða þurrum viði. En hvað sann-
ast er um þennan eldhita, eftirlæt ég
þeim að dæma um og úrskurða, er um
náttúru hans og tegund betur vita, og
þar um af reynslu eða fræðibókum
fróðari eru, og læt þar um að sinni hjá
líða fleira að skrifa, heldur áformaða
frásögu upp aftur byrja.
Sami eldur, er úr sögðu myrkri kom,
var stundum svo bjartur, að hann var
skærari en nokkur veraldlegur eldur
eða ljós vera kann, að sólunni frá tek-
inni, stundum rauður og stundum alla-
vega litur, sem skær regnbogi, og strax
eftir eldglossurnar fylgdu reiðarþrumu-
slög, brak og brestir, svo engar fallbyss-
ur, hve margar eða stórar sem væru
gætu gefið þvílíkt hljóð eða ógnan af
sér. Þessar reiðarþrumur, ef svo má
kalla, gengu ekki yfir eins og aðrar
venjulegar reiðarþrumur oftast gera,
eða rétt áfram, eftir því sem hið öflug-
asta veður eða vindur ber hana í loft-
inu, heldur hljóp þá hið sama hljóð,
brak og brestir í sama bili áfram, afturá-
bak, yfir sig í loftið og undir sig á
jörðina. Og ég, Þorsteinn Magnússon,
sá með mínum eigin augum og heyrði
til, að eldglossinn og hljóðið skifti sér í
sundur í loftinu, í 2, 3 og 4 parta, og
260