Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 16

Innan við Sævarenda, gegnt Búðum
við Fáskrúðsfjörð, er stór setlaga-
hjalli. Niður með honum að austan er
jökulgarður sem jökull úr Fleinsdal
(innri) hefur myndað (Árni Hjartar-
son o. fl. 1981). Þrjár hæðarmælingar
voru gerðar á þessum hjalla; á yfir-
borði hans (52 m y.s.) og í tvennum
líklegum fjörumörkum (48 m og
30 m y.s.) neðan þess. Efri fjöru-
mörkin (48 m) falla á aðfallslínu
(tengilína á milli punkta á strandlínu)
lægri fjörumarkanna í Fáskrúðsfirði
(7. mynd). Hjallinn við Sævarenda er
jaðarhjalli myndaður við jaðar jökuls
sem skreið til austurs út fjörðinn og
annars sem skreið til norðurs út
Fleinsdal. Hæð yfirborðs hjallans
(52 m y.s.) gefur allgóða hugmynd
um þykkt fyrrnefnda jökulsins og
einnig að brún hans lá um þver-
an botn Fáskrúðsfjarðar þegar
sjávarborð stóð þar um 48 m hærra en
nú.
Gegnt Sævarenda, upp og vestur af
bænum Kirkjubóli, er greinilegur jað-
argarður (Árni Hjartarson o. fl.
1981). Lega þessa garðs bendir til að
hann sé myndaður af sama jökli og
hjallinn við Sævarenda. Milli Kirkju-
bóls og Búða liggur jökulgarður niður
fjallshlíðina frá norðri til suðurs.
Garðurinn hefur myndast við austur-
jaðar jökuls sem skreið til suðurs út
Hoffellsdal eða Kvosir (Árni Hjartar-
son o. fl. 1981). Framrás þessa jökuls
er eldri eða jafn gömul legu jökul-
brúnar um þveran botn Fáskrúðs-
fjarðar en ekki mun yngri eins og
Arni Hjartarson o. fl. (1981) telja. Ef
svo væri hefði jaðargarðurinn ekki
varðveist eftir að jökull úr Hoffellsdal
og Kvosum hafði gengið yfir hann.
Beggja vegna í ysta hluta Daladals
eru jaðarhjallar sem fara hækkandi til
vesturs. í tengslum við þessa jaðar-
hjalla er hólaröð, Gestsstaðahöfðar.
Hún er hluti jökulgarðs sem sveigir
þvert fyrir Daladal á móts við Gests-
staði og Tungu (8. mynd). Þegar brún
jökuls lá við þennan jökulgarð var
sjávarborð í um 36 m y.s. og hafði
fallið um 12 m frá þeim tíma er jökul-
brúnin var á móts við Búðir og Sævar-
enda (7. mynd).
Reyðarfjörður-Eskifjörður
Hæð efstu fjörumarka við utanverð-
an Reyðarfjörð fer hækkandi úr 48 m
í 53 m y.s. milli Kolmúla og Þernu-
ness og eru um 10 m hærri en fjöru-
mörk mæld af Árna Hjartarsyni o. fl.
(1981). Frá Þernunesi og inn í botn
Eskifjarðar og Reyðarfjarðar fer hæð
lægri fjörumarka vaxandi úr 36 m í
59 m y.s. Neðan þessara fjörumarka,
utan úr mynni fjarðarins og inn í botn
Eskifjarðar og Reyðarfjarðar, eru enn
önnur sem fara hækkandi úr 29 m
í 50 m y.s. Utbreiðsla og mynd-
un ofangreindra fjörumarka í Reyð-
arfirði og Eskifirði takmarkaðist af
stærð (lengd) skriðjökuls í firðin-
um.
Þegar sjávarstaða var hæst (53 m)
við utanverðan Reyðarfjörð að sunn-
an lá jökulbrún um þveran fjörðinn á
móts við Hrafnakamba. Á þessum
stað er mikill jökulruðningur og vatns-
rásir sem stefna út með firðinum. Að
norðanverðu á móts við Hrafnakamba
má sjá bæði jaðarrásir og jaðarhjalla
sem fara lækkandi út fjörðinn. Þar ut-
an við eru víðáttumiklir setlagahjallar
sem mynduðust við hærri sjávarstöðu
en nú er. Mesta hæð fjörumarka á
hjöllunum er 41 m y.s. Líklegt má
telja að hjallarnir séu myndaðir við
framrás jökuls í Reyðarfirði, en fjöru-
mörkin innan við nokkru seinna, þeg-
ar sjávarborð hafði lækkað um 12 m
frá efstu stöðu. Samtímis mestu fram-
rás jökuls í Reyðarfirði hefur jökull
skriðið út úr Breiðdal í Reyðarfirði
70