Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 34

Múlanum að framan er stuðlaberg og
undir því þursaberg, en blágrýtisgang-
ur nær upp að stuðlaberginu." Auk
þess að vera stutt, er það ekki heldur
algerlega rétt. Vart hygg ég að heima-
menn segi að stuðlabergið sé framan í
Múlanum og ekki nær blágrýtisgangur
upp að stuðlaberginu nokkurs staðar
þar er séð verður. Helgi Pjeturss
(1910) nefnir aðeins staðinn, en lýsir
honum ekki. Báðir hafa þessir höf-
undar hins vegar gert sér grein fyrir
tvenns konar myndununum á þessum
stað.
Sá er þetta ritar nefnir Múlann að-
eins (1945) og síðar fjalla Walker og
Blake (1966) um hann, og telja efstu
myndunina vera hraun runnið undir
jökli og hliðstæða við myndun sem
finnst í Dalsheiði í Lóni. Verður nán-
ar vikið að því síðar. A jarðfræðikort
kemst þessi myndun fyrst með útgáfu
kortblaðs nr.9, Suðausturland (Helgi
Torfason 1985). Áður hefur sami höf-
undur lýst þessari myndun í óútgefinni
doktorsritgerð sinni (1979). Hér er
þessi myndun nefnd Múlamyndunin.
BLÁGRÝTISMYNDUNIN
Heita má að blágrýtismyndunin sé
ráðandi um alla Suðursveit, frá fjöru
til hæstu brúna. Hún er stafli fornra
hrauna, sem runnið hafa hvert eftir
annað, en millilög milli þeirra eru,
með fáum undantekningum, næsta
óveruleg. Lang mest þeirra eru sand-
steinslög eins og Bjarnarák í Fellsfjalli
að vestan og um 100 m þykk. Um
upptök einstakra hrauna er ekki vit-
að, en líklegt má telja að þau eigi flest
rætur að tekja til sprungugosa og mik-
ill fjöldi ganga bendir til þess. Flest
virðast þessi hraun vera blágrýti (þó-
leít). Sem heild á lítið eru þau hvert
öðru svipuð og samanstanda yfirleitt
af um 48-65% plagíóklasi, 19-40%
pýroxen, 2-5% ólívíni og 6-11%
málmi. Séð með berum augum eru
þau oftast nær dflalaus, eða með ein-
staka felspatdflum. Pýroxen eða ólívín
1. mynd. Blágrýtisgangur,
sem gengur eins og brík
upp í Múlamyndunina.
Dike of the eroded tertiary
basalt formation. It was re-
sistant to erosion and thus
extends up into the Múli
Formation (Ljósm. Iphoto
Jón Jónsson).
88