Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 23

B.P. eða frá upphafi nútíma fyrir
9000-10.000 árum B.P. (Sörensen
1979, Berglund 1979, Hjort 1979,
Andersen 1980, Corner 1980).
Jarðsögu síðjökultímans á Aust-
fjörðum hefur verið skipt í þrjú stig og
er jarðsöguleg staða jökulgarða Fá-
skrúðsfjarðar-, Breiðdals- og Beru-
fjarðarstigs ákvörðuð með saman-
burði við hörfunarsögu jökla á sunn-
an- og vestanverðu landinu (11.
mynd). Verður sú aðferð að duga þar
til hlutstæðar aldursákvarðanir hafa
verið gerðar á efni frá Austfjörðum.
Árni Hjartarson o. fl. (1981) skiptu
þessari hörfunarsögu í tvennt, dal-
jöklaskeið og smájöklaskeið, en
tengdu þau ekki við skiptingu Þorleifs
Einarssonar (1973) á síðjökultíma ís-
lands að öðru leyti en að smájökla-
skeið samsvari upphafi nútíma og dal-
jöklaskeið Álftanes- eða Búðaskeiði
(11. mynd). En það er fleira en teng-
ingar við önnur landssvæði sem skilur
á milli niðurstaðna okkar og niður-
staðna Árna Hjartarsonar o. fl. Stig
sem samsvarar Fáskrúðsfjarðarstigi er
ekki nefnt, en lega frambrúnar skrið-
jökla á daljöklaskeiði samsvarar
nokkuð vel legu jöklanna við jökul-
garða Breiðdalsstigs. Sömu sögu er að
segja um legu jökla á smájöklaskeiði,
en hún samsvarar í stórum dráttum
Berufjarðarstigi okkar (11. mynd).
Árni Hjartarson o. fl. telja efstu fjöru-
mörk vera frá tímabilinu milli dal-
jökla- og smájöklaskeiðs. Sjávarstaða
varð í raun hæst samfara myndun jök-
ulgarða Fáskrúðsfjarðarstigsins.
Lokaniðurstaða þessara rannsókna
á útbreiðslu jökla og sjávarstöðu-
breytingum á Austfjörðum er, að
sama mynstur er talið vera milli jökul-
hörfunar og sjávarstöðubreytinga þar
og annars staðar á Islandi á síðjökul-
tíma (11. mynd). Það er enn fremur
stuðningur við niðurstöður okkar, að
loftslagsbreytingar á þessum tíma
urðu því sem næst samtímis um alla
jörðina. Þetta á alveg sérstaklega við
um Kópaskersskeið (Bölling), Saur-
bæjarskeið (Alleröd), Búðaskeið
(Yngre Dryas) og upphaf nútíma
(Preboreal). Nokkuð öðru máli gegnir
um Álftanesskeið (Áldre Dryas), þar
sem ummerki framrásar jökla á því
tímabili eru ekki jafn útbreidd og um-
merkin frá Búðaskeiði. Á Norður-
löndum eru þó til jökulgarðar sem
mynduðust við kyrrstöðu jökulbrúnar
eða framrás jökla fyrir um 12.000 ár-
um B.P. (Mörner 1969, Berglund
1979, Mangerud 1980).
Tenging hörfunarsögu jökla og sjáv-
arstöðubreytinga á Austfjörðum við
skiptingu á síðjökultíma íslands (Þor-
leifur Einarsson 1973) og Norðurlanda
(Mangerud o. fl. 1974) teljum við því
vera rökrétta á þessu stigi málsins
(11. mynd).
ÞAKKIR
Söfnun gagna og úrvinnsla þeirra fór
fram á vegum Jarðfræðistofu Raunvísinda-
stofnunar Háskólans. Rannsóknasjóður
Háskólans studdi þessar rannsóknir og er
sá stuðningur hér með þakkaður. Kristinn
J. Albertsson las hluta handritsins og fær-
um við honum bestu þakkir fyrir.
HEIMILDIR
Andersen, B.G. 1980. The deglaciation of
Norway after 10,000 B.P. Boreas 9.
211-216.
Árni Hjartarson, Freysteinn Sigurðsson og
Þórólfur Hafstað 1981. Vatnabúskapur
Austurlands III. Lokaskýrsla. Orku-
stofnun, OS81006/VOD04. 198 bls.
Ashwell, I.Y. 1967. Radiocarbon ages of
shells in the glaciomarine deposits of
western Iceland. Geogr. Journal 1.
48-50.
77