Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 58

örfoka landi, eiga því erfitt uppdráttar
vegna skorts á næringarefnum, eink-
um nitri, en líklega einnig brennisteini
og fleiri efnum. Lítið virðist af spírun-
arhæfu fræi í jarðveginum.
Megintilgangur landgræðslu á ör-
foka landi er að mynda lífrænt yfir-
borðslag til að koma á hringrás líf-
rænna efna, minnka uppþurrkun,
stöðva áfok og tempra útskolun.
Einnig myndast vist fyrir dýr, t.a.m.
fugla, sem flytja fræ inn á svæðin. Ef
of mikil sina myndast verður hugsan-
lega skortur á nýtanlegu nitri, sem er
bundið í sinunni (Tisdale og Nelson
1975). Þá eiga innlendar plöntur erfitt
uppdráttar í samkeppni við sáðgresi ef
stöðugt er borið á.
Örfoka land á íslandi er um margt
einstakt þegar leitað er til annarra
svæða á jörðinni til samanburðar.
Fara verður til jaðars gróðurlendis á
heimskautasvæðum eða eyðimerkur-
svæða til að finna hliðstæður hvað
varðar gróðurleysi og lágt lífrænt inni-
hald jarðvegsins. A þessum svæðum
takmarkar úrkomuleysi þó oftast þrif
gróðurs, öfugt við ísland, þótt hitastig
hafi vitaskuld áhrif líka. Gróður nem-
ur yfirleitt land á nokkrum árum eða
áratugum, bæði í tempraða beltinu og
einnig t.a.m. innan gróðurbeltis
heimskautasvæða (t.d. Viereck 1970).
Það eru vafalaust margir þættir sem
hamla náttúrulegri uppgræðslu (sjá
Ólaf Arnalds o.fl. 1987). Stöðug beit á
örfoka landi hefur ugglaust hamlað
endurgræðslu á stórum svæðum.
Frosthreyfing, myndun ísnála á yfir-
borði og áfok geta komið í veg fyrir
að ungar plöntur komist á legg og
skaðað hinar eldri. Tímabundin of-
þornun yfirborðslagsins er algeng.
Skortur er á fræjum í örfoka landi og
má ætla að rofabörð séu einkar mikil-
vægir fræbankar. Umsetning lífrænna
efna í jarðveginum er hæg og lítið er
af mörgum mikilvægum næringarefn-
um í yfirborðslögum örfoka lands. Þá
verður útskolun næringarefna ör í
grófum jarðvegi melanna. Allir þessir
þættir og eflaust fleiri leggjast á eitt
við að hamla endurheimt gróðurlendis
á Islandi.
Orðaskrá
auðmulinn - friable
blendinn (jarðvegur) - loam
bygging - structure
flokkur - class
gerð - type
greinanleg (lagmót) - gradual (bound-
ary)
heil (bygging) - massive (structure)
jónrýmd - cation exchange capacity
kornótt (bygging) - granular (struct-
ure)
samkorn - aggregates
samloðun - consistence
sandblendinn (jarðvegur) - loamy
sand
sérkorna - single grain
stökkhreyfing - saltation
stökk (samloðun) - soft consistence
örform - micromorphology
ÞAKKIR
Höfundur vill færa Ásu L. Aradóttur
þakkir fyrir ómetanlega aðstoð á öllum
stigum rannsóknanna. Þá er Friðriki
Pálmasyni, Ingva Þorsteinssyni, starfs-
mönnum Jarðvegsdeildar, Gróðurnýting-
ardeildar og efnarannsóknarstofu RALA
þökkuð aðstoð og samvinna. Rannsókn-
irnar voru styrktar af Vísindasjóði og
Landsvirkjun og kann höfundur þeim
bestu þakkir fyrir.
112