Náttúrufræðingurinn - 1988, Blaðsíða 21

jöklar í Hamarsfirði og í Breiðdal
náðu lengra til austurs en jökullinn í
Berufirði. Þetta olli nokkurri umfram-
bælingu lands í Berufirði en hæð efstu
fjörumarka er þar í um 53 m y.s.
Mikil hæð efstu fjörumarka í norður-
hluta Lóns (um 50 m y.s.) orsakaðist
af bælingu landsins undan þunga meg-
injökulsins í vestri annars vegar, og
þunpa dal- og skálarjökla milli Lóns
og Álftafjarðar hins vegar.
Á þessum tíma voru allstór en há-
lend landssvæði komin undan megin-
jöklinum á Austfjörðum. I hálendinu
norðan Reyðarfjarðar var fjöldi
smárra dal- og skálarjökla, og er stærð
þeirra að mestu óþekkt. Frá Reyðar-
firði og suður í Lón gengu skriðjöklar
frá ísaskilum til austurs út firðina milli
hárra fjallgarða, en frá þeim skriðu
eins og áður segir dal- og skálarjökl-
ar.
Berufjarðarstig
Þegar jöklar á Austfjörðum hörf-
uðu frá jökulgörðum Breiðdalsstigsins
hafði sjávarborð lækkað um 8-19 m.
Þessi hörfun jöklanna varð ekki án
afturkippa. Innan við jökulgarða
Breiðdalsstigs í Reyðarfirði, Fá-
skrúðsfirði, Breiðdal og Berufirði eru
jökulgarðar, sem mynduðust við tíma-
bundna kyrrstöðu eða framrás jökl-
anna. Saman mynda þeir Berufjarðar-
stig og eru yngstu ummerki jökla á
Austfjörðum. Ummerki þessarar jök-
ulhörfunar og afflæði sjávar eru
greinileg í Lóni. Brún meginjökulsins
þokaðist þá inn fyrir núverandi strönd
og inn í mynni dala sunnan Jökulsár og
inn í Hvaldal og dalinn við Fauská milli
Austur-Horns og Álftafjarðar. í
Hornafirði var brún meginjökulsins
líklega á móts við suðurenda
Viðborðsfjalls. Þegar jöklarnir hörf-
uðu frá jökulgörðum Berufjarðarstigs
hafði sjávarborð lækkað um 17 m í
Hornafirði og um 8 m við ysta jökul-
garðinn í Breiðdal.
NIÐURLAG
Samspil ystu jökulgarða og hæstu
sjávarstöðu á Austfjörðum minnir
mjög á samspil legu jökla og stöðu
sjávarborðs í Borgarfirði á Álftanes-
skeiði. Niðurstaða okkar er því sú, að
jökulgarðar Fáskrúðsfjarðarstigs hafi
myndast við framrás íslenska megin-
jökulsins á Álftanesskeiði fyrir 12.000-
12.300 árum B.P. Þetta breytir nokk-
uð þeirri hugmynd Þorleifs Einarsson-
ar (1973) að þá hafi brún meginjökuls-
ins alls staðar legið utan við núverandi
strönd Austurlands.
Á Álftanesskeiði lágu ísaskil megin-
jökulsins frá Kverkfjöllum og norður
á Melrakkasléttu (Þorleifur Einarsson
1985). Minniháttar ísaskil lágu austar,
um það bil yfir núverandi vatnaskilum
milli Austfjarða og Fljótsdalshéraðs.
Vestan þessara ísaskila skreið megin-
jökullinn til norðausturs, en austan
þeirra skriðu jökulstraumar úr megin-
jöklinum í gegnum skörð sem skrið-
jöklar í stefnu dala og fjarða. I upp-
hafi Búðaskeiðs fyrir um 11.000 árum
B.P. gengu jöklar fram á ný og jökul-
garðar Breiðdalsstigs á Austfjörðum
mynduðust (10. mynd).
Lega ísaskila meginjökulsins hélst
nánast óbreytt á Álftanes- og Búða-
skeiði. Sama máli gegndi um ísaskilin
milli Austfjarða og Fljótsdalshéraðs.
Stærð meginjökulsins breyttist hins
vegar mikið á þessu tímabili. Á Álfta-
nesskeiði var brún hans nálægt Kópa-
skeri á Melrakkasléttu (Þorleifur Ein-
arsson 1973), en á Búðaskeiði lá brún
hans frá Mývatni um Möðrudal að
Hauksstöðum á Jökuldal og þvert yfir
Fljótsdal nálægt Eiðum (Þorleifur
Einarsson 1973, Árni Hjartar-
son o. fl. 1981, Freysteinn Sigurðsson
og Sigbjörn Guðjónsson 1983). Lega
75