Náttúrufræðingurinn - 1988, Qupperneq 17

(Árni Hjartarson o. fl. 1981) og í sjó
fram milli Þernuness og Hafraness á
suðurströnd fjarðarins.
Þegar skriðjökullinn í Reyðarfirði
hörfaði frá Hrafnakömbum hafði sjáv-
arborð lækkað um 12 m. Innar með
firðinum við Ytriá að sunnan og Ut-
stekk að norðan eru ummerki jökul-
brúnar. Hér er um að ræða minnihátt-
ar hörfunarstig jökuls í Reyðarfirði
eða ummerki jökuls sem skreið út úr
Eyrardal. Engar sýnilegar breytingar
á stöðu sjávar eru tengdar þessari legu
jöklanna.
Innan við Geithúsaá í botni Reyð-
arfjarðar er mikill setlagahjalli. Hann
er myndaður við jökul sem lá þar um
þveran dalinn og hefur jökullinn
greinilega ekið seti hjallans til og af-
lagað það (Árni Hjartarson o. fl.
1981). Á þessum tíma mynduðust
fjörukambar ofan á hjallanum þegar
sjávarborð stóð 59 m hærra en nú.
Hjallinn austan við Búðará nær
54 m y.s. og myndaðist hann á sama
tíma. Hjallinn vestan árinnar nær að-
eins 45 m y.s. og hann myndaðist við
yngri og lægri stöðu sjávar í Reyðar-
firði. Hæð þessara hjalla er 5-15 m
meiri en Árni Hjartarson o. fl. (1981)
telja. Þegar jökull hörfaði frá hjallan-
um við Geithúsaá hafði sjávarborð
lækkað um 9 m. í mynni Fagradals
eru jökulgarðar sem jökull úr Hjálp-
leysudal hefur myndað (Árni Hjartar-
son o. fl. 1981).
Við Eskifjarðarsel í Eskifirði eru
efstu fjörumörk í 56 m y.s. í Breiða-
mel gegnt Eskifjarðarseli má sjá
greinileg ummerki jökulbrúnar
(Hreggviður Norðdahl 1984). Þar inn-
an við eru fjörumörk í um 45 m y.s.
og hafði sjávarborð því lækkað um
10 m þegar jökull hörfaði frá Breiða-
mel og inn dalinn. Árni Hjartarson
o. fl. (1981) telja efstu fjörumörk í
Eskifirði vera í um 40 m y.s.
Norðfjörður
Hæð efstu fjörumarka í Norðfirði
fer vaxandi úr 35 m í 49 m y.s. frá
botni fjarðarins og inn að Kirkjubóli.
Með allri norðurhlíð Norðfjarðardals
má rekja slitrótt ummerki eftir jökul-
jaðar. Þessi jökull náði lengst til aust-
urs á móts við bæina Hof og Græna-
nes, en seinna var brún hans kyrrstæð
um tíma austan við Kirkjuból.
Vegna erfiðleika við ákvörðun og
hæðarmælingar á fjörumörkum í
Norðfirði er ekki með vissu hægt að
fullyrða annað en að hæð sjávarborðs
hélst óbreytt þegar jökulbrúnin hörf-
aði inn dalinn. Síðar hörfaði jökullinn
enn frekar inn dalinn og sjávarborð
var þá um 9 m lægra. Hæð neðri fjöru-
marka fer vaxandi til vesturs úr 37 m í
41 m y.s.
SAMANTEKT NIÐURSTAÐNA
Hér að framan hefur verið lýst hörf-
un jökla á Austfjörðum og Suð-
austurlandi frá ystu stöðu í fjörðum og
á annesjum og inn firði og dali. Þessi
hörfun varð í áföngum eins og fjöldi
jökulgarða á svæðinu ber vitni um.
Samfara hörfun jöklanna breyttist
innbyrðis afstaða láðs og Iagar. Sjávar-
borð stóð hæst í öllum fjörðum á Suð-
austurlandi samtímis því að frambrún
jöklanna var í ytri hluta fjarðanna.
Innan við suma jökulgarðana eru
efstu fjörumörk lægri en utan við þá,
og munar þar 8-19 m. í Breiðdal, Fá-
skrúðsfirði og Reyðarfirði eru greini-
leg ummerki þess að sjávarborð hefur
lækkað í þremur áföngum, en á öðr-
um stöðum eru ummerki tveggja
áfanga greinileg.
Ofangreind atburðarás hefur átt sér
stað á tímabilinu milli mestu stærðar
íslenska meginjökulsins á síðasta jök-
ulskeiði fyrir um 18.000 árum B.P.
(Guðmundur Kjartansson 1962,
Trausti Einarsson 1966, Þorleifur
71