Náttúrufræðingurinn - 1988, Page 43

Mikael Jeppson
Nýr físisveppur
(Lycoperdon lividum)
S
fundinn á Islandi
(Islenskir belgsveppir VII)
INNGANGUR
Lycoperdon lividum Pers. (sam-
nefni: L. spadiceum Pers.) er belg-
sveppur, sem vex á þurrum, sólríkum
stöðum, með fremur lútkenndum
jarðvegi, um alla Evrópu. Hann ein-
kennist af hnatt-perulaga aldinum
með kornóttu eða vörtóttu yfirborði.
Hann fannst fyrst á Islandi sumarið
1984 við Skjöldólfsstaði á Jökuldal.
Hér fylgir stutt lýsing á íslensku sýn-
unum og umræða um kjörlendi og út-
breiðslu sveppsins. Um nánari lýsingu
á físisveppum vísast til greinar Helga
Hallgrímssonar: „Físisveppir“, 1972.
Tegundin hefur enn ekki hlotið nafn á
íslensku, en geta má þess, að „lividus“
merkir fölblár eða grár en „spadiceus“
mun dregið af latneska orðinu „spa-
dix“, sem merkir heslihnot, og höfðar
til ljósbrúns litar.
LÝSING
Lycoperdon lividum Pers.
Skjöldólfsstaðir á Jökuldal, N. Múl.,
21. 7. 1984 MJ-1610. í vegarkanti/
skurðbakka, með sand- og malar-
blönduðum jarðvegi. Safnað af Mika-
el Jeppson og Mikael Bohlin.
Aldinið perulaga, 1,5-3,0 sm í þver-
mál, 2-4 sm á hæð, opnast með topp-
stæðu gati (1. mynd, A). Þroskuð ald-
in gulbrún-brún á litinn. Útbyrðan
(exoperidium) myndar þá brún korn
eða vörtur hér og þar, með íblandi af
örlitlum (0,1-0,5 mm) hvítum kristöll-
um. Innbyrðan (endoperidium) gul-
brún. Gróduftið brúnt. Undirgleypan
(subgleba) með fíngerðum hólfum,
brúnfjólublá.
Gróin hnöttótt (3,5^4,5 pm) með
fíngerðum vörtum eða broddum (1.
mynd, B). Kapilluþræðir (kapillitium)
gulbrúnir, brothættir, með meðal-
þykkum veggjum sem eru með götum
hér og þar (1. mynd, C). Þverveggir
sjást ekki í þeim. Gróhalaleyfar sjást
heldur ekki.
Sefnan inniheldur 5 aldin, og er út-
lit þeirra dæmigert, miðað við eintök
frá Skandinavíu. Aðaleintak er geymt
í Náttúrugripasafninu á Akureyri, en
tvítak í safni höfundar (MJ) í Troll-
hattan, Svíþjóð.
KJÖRLENDI OG ÚTBREIÐSLA
Eins og fram hefur komið, er fund-
arstaður L. lividum á Austurlandi.
Hann fannst í skurðbakka við þjóð-
veginn milli Skjöldólfsstaða og Gilsár-
Náttúrufræöingurinn 58 (2), bls. 97-100, 1988.
97