Náttúrufræðingurinn - 1941, Blaðsíða 58

152
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Það verður að líta svo á að brynstirtlan komi hingað sem
gestur frá suðlægari höfum, og þessi óvenjulega mikla gengd, sem
verið hefur síðast liðið sumar, sé óvenjulegt fyrirbrigði, er standi
í sambandi við óvenjulega heitan sjó. Okkur er líka kunnugt um
að sjávarhiti hefir verið óvenjulega hár síðastliðin ca. 15 ár og
hefi ég oft bent á það áður í ræðu og riti, auk þess, sem birtzt
hefur um það úr öðrum áttum. Okkur er það einnig kunnugt, að
venju fremur hefur bcrið hér á öðrum suðrænum gestum á þessu
sumri og á ég þar við marsvínið (grindhvalinn) cg beitusmokk-
inn (kolkrabbann).
í góðu samræmi við aukinn hita til icfts og sjávar undanfarin
ár hefur hver tegundin eftir aðra (einkum fuglategundir), sem
áður voru hér lítt þekktar eða óþekktar með öllu, skotið upp
höfðinu. Þeim, sem kynnu að vilja afla sér frekara fróðleiks
um þetta efni, verð ég að vísa til ritgjörðar eftir eftir dr. Finn
Guðmundsson (Nátt. X. árg. bls. 4) og annarar eftir dr. Bjarna
Sæmundsson í Rapp. et Proc. Verb. (sjá heimildalistan). Auk þess
hafa birtzt margar greinar í Náttúrufræðingnum, semækki verða
taldar hér
Það er ekki ástæða til þess að efa það, að hin óvenjulega bryn-
stirtlugengd hér við land standi í sambandi við óvenjulega heitan
sjó og ekkert bendir til þess, að skýrsla Jónasar Hallgrímssonar,
um brynstirtlu *hér við land, rétt fyrir miðja síðustu öld, hafi ekki
við full rök áð styðjast, þótt hún verði ekki sönnuð. Við getum
því ekki varist þeirri spurningu, hvort þá hafi verið venju frem-
ur heitt hér við land.
Við vitum, að fyrstu ár 19. aldarinnar voru köld, en þegar Fr.
Faiber, fuglafræðingurinn, dvaldi hér á landi frá iþví um vor.ið 1819
cg fram til haustsins 1821, bar hér venju fremur mikið á aðkomu-
fuglum, sem ekki var kunnugt um áður, og svipar því þessa tíma-
bils til síðustu ára, að þessu leyti. Ef við flettum upp í „Árferði
á íslandi í þúsund ár“ eftir Þorvald Thoroddsen, komumst við
þá einnig að raun um, að einmitt um þetta leyti voru óvenjulega
hlýir vetur, og bendir það á sterk áhrif frá Gclfstraumnum.
Thoroddsen skrifar meðal annars:
1819. „Veturinn var einn hinn bezti og snjóaminnsti ....“.
1820. „Þessi vetur reyndist einn hinn mildasti um allt land,
snjólaus og frostvægur
1821. „Veturinn var um allt Suður- og Austurland mjög mildur,
snjóalítill og frostvægur ....“.