Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 33

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
167
loftstraum með fýsibelg og lét hann leika um fuglinn um leið og
Iiann beindi honum gegn eðlilegri fallstefnu hans. Það skiptir
auðvitað ekki máli í ])ví sambandi, bvort loftmótstaðan myndast
við fall fuglsins, eða hvort fuglinn er kyrr, en loftmótstaðan
framleidd með öðrum hætti. Árangurinn af þessari tilraun Roh-
weders varð sá, að strax myndaðist jafn, órofinn tónn, sem að
tónhæð og tónblæ algerlega samsvaraði hnegghljóði hrossagauks-
ins. Síðan likti Rohweder eftir vængkippum fuglsins með því að
slá hratt ofan á vængina með fingrunum eins og þegar slegið er
á nótur á slaghörpu.'Það hafði engin áhrif á tónblæinn, en tónninn
var ekki lengur jafn og óslitinn, lieldur rofinn af tónbilum, sem
ollu þeim titringi eða „Tremulation“ tónsins, sem er einkennandi
fyrir hnegg hrossagauksins, og var algerlega hægt að ráða fjölda
tónbilanna, og um leið hve titringur tónsins væri mikill, með því
að slá ýmist hraðar eða hægar á vængina. A þennan hált var því
hægt að framleiða hljóð, sem í öllum atriðum algerlega samsvar-
aði hneggi hrossagauksins.
Þriðja og siðasta skýringin á Imeggi hrossagauksins verður því
þessi: Hinum sterka loftstraum, sem leikur um fuglinn, er liann
steypir sér niður á við í loftinu, er Iialdið saman af hinu ihvolfa
ncðra borði vængjanna, og skellur hann því með auknum krafti
á yztu stélfjöðrunum, sem standa næstum þvert úl frá fuglinum
aftan við vængvikin. Við það taka þær eða innfanir þeirra að
sveiflast mjög liratt og orsaka án annarra utanaðkomandi áhrifa
jafnan og óslitinn tón, sem tálcna má þannig:
wi/inn/vM/w/UMn/uwnMn/MA/ifMJWWA/iMi
Við kippi vængjanna eykst og minnkar styrkleiki loftstraums-
ins á víxl, en við það eykst og minnkar styrkleiki (ekki hæð) tóns-
ins með jöfnu millibili, en afleiðingin af því verður sú, að hann
verður titrandi eða „tremulerandi“ og má tákna hann þannig:
1 stuttu máli: Tónninn sjálfur myndast við sveiflur yztu stél-
l'jaðranna, en tilringur hans eða „Tremulation“ orsakast af kipp-
um vængjanna, eða með öðrum orðum: Yztu stélfjaðrirnar eru
hljóðfærið, sem hrossagaukurinn spilar á með vængjunum.
Síðan rannsóknir og tilraunir Rohweders voru gerðar liefir
Englendingurinn Babr rannsakað þetla mál rækilega, og birtist
ítarleg grein um þessar rannsóknir bans í „Proceedings of the.