Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 29

Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 29
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN 163 Flnnur Guðmundsson: Sannleikurinn um hnegg hrossagauksins. í síðasla hefti Náttúrufræðingsins er grein eftir Steinþór Sig- urSsson magister um hnegg hrossagauksins. í greiii þessari skýr- ir Steinþór frá ]>ví, að hann hafi tvisvar heyrt hrossagauk hneggja á jörðu neðri, og er þar lýsl nánari atvikum í saiubandi við það. Þessi grein hefir gefið mér tilefni til þess, að segja hér í stórum dráttum frá skýringum þeim, sem fram liafa komið á hneggi hrossagauksins og rannsóknum þar að lútandi. Hnegg hrossagauksins liefir að vonuni frá upphafi vakið mikla athygli, hæði meðal lærðra manna og ólærðra, og margir hafa fengizt við að skýra þetla einkennilega hljóðfyrirbrigði. Skýring sú, sem nú er almennt viðurkennd, á sér því langa forsögu, því að mikið liefir verið deilt og mikið ritað um þetta mál. Smám saman liafa þó hleypidómar og ágizkanir gripnar úr lausu lofti, orðið að vikja fyrir staðreyndum og óvéfengjanlegum, vísinda- legum athugunum, og athuganaskekkjur og ályktanir, dregnar af röngum forsendum, liafa verið leiðréttar hver af annarri. Það kann að virðast harla einkennilegt, að upphaflega setli al- menningur i ýmsum löndum lmeggið alls ekki í samhand við hrossagaukinn eða yfirleitt nokkurn fugl, heldur einhverja yfir- náttúrlega veru, og óþekk börn voru hrædd með himingeitinni eða himinhrossinu, sem alls konar þjóðsagnir og þjóðtrú mynduðust um. Snemma var þó náttúruvinum og veiðimönnum kunnugt um, að lmeggið stafaði frá hrossagauknum, en allir gengu þeir út frá því sem vísu, að fuglinn framleiddi ldjóðið með raddfærunum. Fyrir þessa menn voru því engar óráðnar gátur i sambandi við þetta mál. En árið 1804 kemur Johann Andreas Naumann eða Naumann eldri, sem var þýzkur bóndi og fuglafræðingur, fram með þá kenningu, að lirossagaukurinn framleiði hneggið með vængjun- um. Taldi hann að hneggið myndaðist við hraðar sveiflur flug- fjaðraoddanna, þegar fuglinn léti sig falla niður á við í loftinu með útþanda vængi. Þessi kenning varð til þess, einkum eftir að sonur gamla Naumanns, Johann Friedrieh Naumann eða Nau- mann yngri, sem einnig var frægur fuglafræðingur, hafði skipað sér í fylkingarbrjóst þeirra, er héldu fram þessari kenningu, að
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.