Náttúrufræðingurinn - 1943, Blaðsíða 41

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
175
land. Réltileg dreifing matvælanna er oft meira vandamál en
sjálf framleiðslan og stríðið veldur auðvitað miklum glundroða
og vandræðum. — Landbúnaður stendur á háu stigi víða i Ev-
rópu. Framleiðslan liefir margfaldazt. Það er ávöxtur af starfi
ótal framsýnna manna. Skal sú framfarasaga ekki rakin en að-
eins drepið á örfá alriði til skýringar. — Árið 1839 kom út hók
u mliagnýta notkun efnafræðinnar í þjónustu jarðræktar og líf-
eðlisfræði. Var höfundurinn, Justus Licbig, þýzkur efnafræðing-
ur. Varð hókin síðar iieimsfræg og olli straumhvörfum í öllum
jarðræktarmálum. Það var fyrsta visindalega áhurðarfræðin, sem
verulega kvað að. Liebig sýndi fram á gagnsemi ýmissa „tilhú-
inna“ áburðarefna t. d. kali, fosfats og köfnunarefnissalta. Byggði
hann auðvitað hæði á eldri reynslu og eigin rannsóknum. Siðan
hafa margir hreikkað og hætt hrautina sem hann ruddi i fyrstu.
Hann á drjúga hlutdeild i árangrinum, sem náðst liefir síðustu
liálfa öldina. Uppskeran liefir víða vaxið um hehning af liverj-
um hektara akurlendis og garða og ný landsvæði eru stöðugt
tekin til ræktunar. Malthus var of hölsýnn. Uppskerumagnið í
Evrópu er nú ferfalt meira heldur en fyrir einni öld, en fólkið
er aðeins sinnum fleira. Ræktaða landið vex óðum. Mýrar eru
þurkaðar og ræktaðar, vatni veitl í þurlend héruð o. s. frv. En
uppskeruaukningin af hektara hverjum er að þakka Liebig og
öðrum „herforingjum“ á sviði jarðræktarinnar. Slíkt eru nyt-
samir landvinningar. Mönnum nægir ekki að vinna sigra á jarð-
veginum, þeir hafa einnig sagt veðráttunni slríð á liendur og
liefir áunnizt mikið. Enn er stungið upp í Malthus. En hvernig
má það verða? - Nálægt Brno eða Briinn, borginni fornu, er
Ágústarklaustur citl undir skuggasælum trjám i aldingarði mikl-
um. I garðinum eyddi munkurinn Gregor Mendel lómstundum
sínum. Hann var hóndasonur en gerðist síðar munkur og mennta-
skólakennari í Brunn og varð að lokum áhóti klaustursins. —
Enginn skildi ahnennilega hvað hann var að hauka í klausturs-
garðinum. Blómatilraunir lians þar voru taldar sérvizka ein.
Ritgerðir um tilraunir með jurtakynhlöndur sem kom úl í náttúru-
fræðilegu tímariti, vakti lilla eftirtekt. Mendel dó 1884. Jarðar-
förin var fjölmenn, en engan nmn þó hafa grunað, að þeir fyigdu
mesta lífeðlisfræðing aldarinnar og föður erfðafræðinnar til graf-
ar. Tímarnir liðu. Mendel gleymdist að mestu. 35 árum síðar
komust þrír vísindamenn (Correns, de Vries og Chermak) að
sömu niðurstöðu og Mendel i rannsóknum sinum. Rit hans var
nú dregið fram i dagshirtuna og lesið gaumgæfilega. Menn sáu