Náttúrufræðingurinn - 1945, Qupperneq 41

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
103
Huygens hafði tekið eltir áður með silfurbergsmolana tvo, en nú var
Ijóst, að þessa fyrirbrigðis gat víðar orðið vart, og að ljósgeisli, er encf-
urkastast frá glerplötu, hefir orðið fyrir sömu breytingum. Geisli tví-
klofnar ekki, ef kristalli er kornið fyrir í vissri afstöðu við endurkast-
aða ljósgeislann, en í öðrum stellingum tvíklofnar hann í tvo, venju-
legast missterka geisla. Malus nefndi fyrirbrigðið „skautun" (polar-
isation), eins og til þess að gefa til kynna, að ljósið hefði lengið á-
kveðna stefnueiginlega, og að um svipaðan mun væri að ræða og er
á miili stefnanna á kompásnum, þannig að stelna frá norðri til suðurs
helir aðra eiginleika en stefna frá austri til vesturs eða hvaða önnur
stefna, sem er.
Að vísu má segja, að nafnið sé ekki sem heppilegast valið. Með
„skautun" eru venjulegast táknaðir andstæðir hlutir, en ekki eins og
hér á að tákna, lega flatar eða tjaldvoðar á stöng en það er einmitt
hið sérkennandi við skautað 1 jós, að sveiflur Jress eru bundnar við
llöt, og eru innan Jiess flatar hornréttar á geislastefnuna.
Um þetta leyti fékkst ungur brezkur vísindamaður, Thomas
Young, við rannsóknir á Ijósi, og var meðal annars að leggja grund-
völlinn að ölduvíxla (interferens) tilraunum sínum, og gerði hann
sér vonir um að geta vakið bylgjukenningu ljóssins til nýrra dáða, en
henni hafði |)á um langt skeið verið lítill gaumur gefinn. Athugun
Malusar \arð sí/.t til Jress að gera viðfangsefni Youngs auðveldara.
Lengi vel fékk hann ekki séð, hvernig ljósaldan, sem hann taldi að
hrærðist í ljósvaka (eter), gæti haft „hliðar", ]t. e. sveiflast auðveldar
á einn veg en annan. Má segja, að vandkvæði lians hali fyrst og fremst
legið í því, að hann gerði sér Jress ekki grein, hve víðfeðmin ljós-
bylgjukenningin var. Hann hugsaði sér ljóssveiflurnar svipaðar og
hljóðöldur, að þær sveifluðust í sömu stelnu og ljósgeislinn færi.
Slíkar sveiflur nefnast langsveiflur, og er óhugsandi, að þær geti
orðið l'yrir skautnn. Leið nú alllangur tími áður en Young fékk kom-
ið auga á, að vandinn leystist að heita rná af sjálfu sér, ef gert er ráð
fyrir, að sveiflurnar standi þvert á útbreiðslustefnn ljósgeislans, sén
svokallaðar þversveiflur. Kann það að virðast einkennilegt, hve lengi
stóð á þessari skýringu, þegar hal't er í huga, að ölduhreyfing á vatni
er einmitt J)ess konar Jrversveiflur en segja má, að talsverður munur
hljóti að vera á hegðun ylirborðsalda og bylgja, sem hrærast innan
efnisins, enda mun svo Young hafa virzt.
Að lokum fór þó svo, að Young fann lausnina, og í jan. 1817, en
þá voru liðin 9 ár frá því er Malus gerði sína uppgötvun ritaði hann
eðlisfræðingnum Arago á Jressa leið: „Ég hel'i verið að íhuga, hvort