Náttúrufræðingurinn - 1947, Side 10

152
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
bil, sem geta orðið milli miðja kúlnanna, gera það að verkum, að
kraftarnir, sem halda þeim saman, ern talsverðir.
Við sjáum nú strax, að það fer vinna í að flytja eitt atómið lrá
hinum í mólekúJi. Ef við leysum heilt mólekúl í sundur fer alveg
ákveðin vinna í það. En alveg sama vinnan græðist þá, þegar atómin
nálgast livert annað og ganga í samltand. Almennt má segja um efna-
breytingar, að annaðhvort þarf að leggja fram orku, til þess að þær
geti farið fram, eða þær gela orku. Þegar vetni og súrefni ganga í
samfjand, kemur fram mikil orka, þ. e. mikil Iiitaorka. Það er þannig
að skilja, að þegar atómin „falla“ hvert að öðru, fá þau mikinn hraða.
Allir smápartar vatnsins öðlast öra hreyfingu, sem út á við kemur
fram sem hækkað hitastig og nýtist þannig. Ef við notum þennan
hita, er það hið sama og að hægja á smáögnum.
Nú komum við að hinu mikilvæga atriði að hve miklu leyti sé
hægt að nota þá orku, sem myndast við efnabreytingar, á hvern hátt
þær geti orðið að aflgjafa eða orkulind.
Mætti t. d. ekki nota þá orku, sem kemur fram við samruna vetnis
og súrelnis? Jú, liana mætti nota. En hvar á að fá vetnið? Ef nátt-
úran hefði hagað því svo, að miklir vetnisgeymar væru í jörðinni,
gætum við ausið úr þeim — af súrefninu er nóg i andrúmsloftinu. En
slíku er ekki til að dreifa.
Vetnið getum við aðeins fengið með því að leysa það fyrst úr
þeim samböndum, sem það er í, t. d.'úr vatni. En til þess þurfum
við að leggja fram orku, og á fyrirtækinu yrði taprekstur.
Aftur á móti getum við athugað samruna kolefnis og súrefnis, sem
gefur einnig mikinn hita. Við gætum aflað kolefnisins með því að
losa það úr þeim samböndum, sem það er í í jurtum og dýrurn. En
þá yrði aftur um taprekstur að ræða. Nú liggja málin hins vegar
þannig fyrir, eins og kunnugt er, að á liðnum áramilljónum jarð-
sögunnar hefur náttúran sjálf framkvæmt það verk að losa kolefnið
frá hinum efnum jurtanna og hefur skilið það eftir meira eða minna
hreint sem kol í jarðlögunum. Vinna mannanna er eingöngu í því
fólgin að grafa kolin upp og moka þeim á eldinn, og fáum við þann-
ig hitaorkuna tiltölulega fyrirhafnarlítið. Þannig eru kolin þá raun-
verulegur orkugjali og olían sömuleiðis af svipuðum ástæðum. Viði
má líka brenna. En í honum er kolefnið tengt öðrum efnum, og er
hann, sem kunnugt er, lakari hitagjafi en kolin.
En þar með eru tæmdir þeir efnafræðilegu orkugjafar, sent nokk-
nð kveður að, þegar sleppt er jurtum og dýrum sem beinum orku-