Náttúrufræðingurinn - 1947, Blaðsíða 17

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
159
hlutfallið milli kjarnorku og kemískrar orku er nokkrir tugir
milljóna.
Það er talið, að atómsprengjurnar, sem kastað var á Japan, hafi
verið 20.000 sinnum öflugri en sterkustu kemískar spréngjur. En
fræðilegi möguleikinn er miklu fremur sá, að atömbomban verði 20
milljón sinnum öflugri en eldri sprengjur, og er þá eyðingarmáttur-
inn sæmilega augljós.
En aðrir möguleikar eru, sem betur fer, einnig stórkostlegir. Hér
verður þó ekki reynt að rekja málið lengra og látið nægja að benda
á það, að þegar menn geta eftir vild breytt einu frumefninu í annað,
er lagður grundvöllur að svo stórkostlegri og furðulegri tækni, að
orð nútímamanns fá tæpast lýst því.
Vald mannsins liefði þá vaxið út yfir það, sem lengi munti hafa
verið köliuð mannleg takmörk, og sú spurning hlýtur þá að sækja
á enn meir en nú, hvernig hann ætli að beita valdinu.
Spurningin, sem rnest kallar að, er ekki sú, hvort takast megi að
framleiða þægilegri og fljótari farartæki, hvort framleiðslu til lands
og sjávar megi gera vélrænni og stórvirkari eða hvort kjör manna sé
liægt að bæta. Enginn efast um'svör við þessum spurningum.
Vandamálið virðist miklu fremur vera heimspekilegs eðlis: Hvaða
stefnu velur hún þessi furðulega vera, maðurinn, úr efni gerð og
lögunr þess að nokkru leyti liáð og þó hafið yfir þau, vera, senr á sér
hugmyndaheim, hafinn yfir takmarkanir tíma og rúms, og getur með
töfrasprota vitsmunanna stjórnað jieim frumkröftum, sem gera heinr-
inn að því, sem lrann er? Mun nraðurimr halda áfranr að slíta kröft-
unr sínunr í baráttu um auðvirðileg hégónramál, Jregar lrann hefur
vald til lráleitari starfa?
Vald er hættulegt í óvitahöndum. Þess vegna er það frumskilyrði
fyrir velfarnaði mannkynsins, að jrað skilji, að á Jrví sjáfu hvílir
ábyrgðin, en ekki neinum yfirskilvitlegum aðila. Sá „yfirnáttúrlegi
aði 1 i“, blinda mannsins eða hjátrú, senr hefur á undanförnum öld-
um slegið mannkynið í hirtingarskyni nreð drepsóttum og lrallærum,
eftir því sem Jiað liefur verið skilið, mun hann skirrast við að kasta
atómbombunr á mannkynið? Vissulega ekki.
„Það er ekkert spaug að vera guðleysingi," segir Haldane, „Jiví að
af Jiví leiðir, að nraður finnur sig ábyrgan fyrir framtíð lreinrsins.“
Mér skilst, að eingöngu nrenn, senr taka undantekningarlaust alla
ábyrgð al Iramtíð lreinrsins á sjálfa sig, geti stjórnað heiminum svo,
að vel lari.