Náttúrufræðingurinn - 1948, Side 25

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
71
Ég dreypti sýru af rafmagnsgeymi á ketilsteininn, og hún freyddi
upp af honum. Var þá ekki um að villast, að þetta var kalksteinn.
Nú liefur hann verið efnagreindur og komið í ljós, að hann hefur
einnig önnur efni að geyma. (Sjá grein Gísla Þorkelssonar.)
Vottur af ketilsteini sezt nú einnig í ketilinn í Næfurholti, en að
því eru miklu minni brögð en í Hólum. í Næfurholti er neyzluvatn
leitt heim úr lind, sem sprettur upp í móbergshálsi fyrir austan
bæinn. Ketilsteinninn úr því vatni sýnir, að kolsýran er ekki alveg
einskorðuð við þær lindir, sem koma undan hraunum. Kolsýruvottur
hlýtur einnig að vera í þessu vatni (þótt hann finnist ekki á bragð-
inu), því að annars gæti það ekki leyst upp kalk úr berginu.
Bæði í Næfurholti og Hólurn hefur vatnið í sumar reynzt illa til
þvotta og verið mjög sápufrekt. Einnig er erfitt að hreinsa potta,
sem matur er soðinn i.
Ekki vita menn til, að nokkru sinni áður liafi borið á ketilsteini
né öðrum annmörkum neyzluvatnsins á þessum bæjum.
Sunnudaginn 25. júlí var fjölmennt af kolsýruþefurum og sóda-
vatnssmökkurum í Næfurholti. Auk okkar, sem fyrir vorum og áður
var getið, komu þeir Pálmi Hannesson, Gísli Þorkelsson og Einar
Magnússon á vettvang. Þenna dag efnagreindi Gísli útstreymið í
þremur helztu kolsýrudældunum og tók sýnishorn til nánari efna-
greiningar í Atvinnudeild Háskólans. í sama skyni voru tekin mörg
sýnishorn af uppsprettuvatni. í þessu hefti Náttúrufræðingsins, bls.
77—80, birtir Gísli bráðabirgðaskýrslu um þessar rannsóknir, en
þeim verður lialdið áfram.
Ekki var enn farið að girða dauðalágarnar urn þessar mundir, og
dróst það enn nokkrar vikur vegna skorts á girðingarefni. Samt dráp-
ust þar engar sauðkindur eftir þetta. Þessi dýr höfðu nú fundizt dauð
í lágunum, eflaust köfnuð í kolsýrulofti:
Sjö ær, átta lömb (að meðtöldu lambi óbornu ærinnar), tófa, veiði-
bjalla, stokkandarsteggur, tveir eða þrír skógarþrestir og rytjur af
fleiri smáfuglum, auk þess nokkrir járnsmiðir.
Nú, eftir að girt var um þrjá hættulegustu staðina: Loddavötn,
lautina í Hólaskógi og lautina á Krikabrún, ætti búfénaði að vera
óhætt í Næfurholtshögunum. En þó eru enn ógirtar tvær litlar kol-
sýrulautir á Mosunum, og um girðinguna í Hólaskógi hefur svo illa
til tekizt, að dálítil Iiorn af hættusvæðinu, nyrzt og syðst, hafa lent
utan hennar. Og fuglar eru enn í sömu hættu og áður. Þegar Sig-