Náttúrufræðingurinn - 1948, Blaðsíða 43

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
89
Sum þessara þjóðnafna gefa stundum glögga hugmynd um ein-
hver auðsæ einkenni, en þó oftast önnur en merking vísindanafns-
ins segir til um. Á síðustu áratugum hefur þessum þjóðnöfnunr
verið fjölgað til muna til þess að veita alþýðu manna greiðari aðgang
að þekkingarbrunni náttúrunnar, því að enginn vafi er á því, að
meirihluti alþýðu hvers lands metur meira plöntuheiti á sínu eigin
nráli en torskilin latínuheiti.
Hér á landi lrafa snenrnra á öldum skapazt alþýðunöfn á allmörg-
unr plötnum, einkunr jreim senr notaðar voru til litunar eða lækn-
inga. Mörg þessi nöfn nrunu verða ódauðleg á meðan íslenzk tunga
er töluð, enda þótt höfundar þeirra séu óþekktir. Síðar, eftir að
íslenzkir menntamenn tóku að kynna sér erlendar grasafræðibækur,
en það er ekki fyrr en á 18. öld, urðu til allmörg plöntuheiti íslenzk
til viðbótar þeim, senr fyrir voru. En þessi lreiti voru þýðingar,
einkum úr dönsku eða þýzku.
Um aldanrótin 1900 var komið svo, að við höfðunr eignazt ís-
lenzk lreiti á allverulegum hluta þeirra blómplantna og byrkn-
inga, senr þekktar voru hér á landi.
Þegar 1. útgáfa hinnar alkunnu Flóru íslands eftir Stefán Stefáns-
son kom út 1901, var henni fagnað nrjög af alþýðu nranna, og nrun
þar hafa ráðið mestu unr hin snjalla hugkvæmni höfundar að láta
hverju einustu íslenzka plöntu bera íslenzkt nafn. Að því er ég bezt
veit, var bók jressi einstök í sinni röð á þessu sviði. Jafnvel enn í dag
lrafa nrargar hliðstæðar „flórur“ vísindanöfnin einvörðungu.
En vandkvæði lrafa einnig skapazt í sambandi við þjóðnöfnin,
bæði erlendis og hérlendis. Á liðnunr öldunr hafa sumar algengustu
plönturnar okkar hlotið mörg ólík nöfn, og er ekki nema eðlilegt, að
svo færi, því að ýmsir, hver á sínu landshorni, skírðu plönturnar
eftir sínu höfði. Mörg þessara nafna hafa að vísu glatazt; en ég tel
það sæta furðu, að ekki skuli fleiri íslenzkar plöntur bera fjölnefni
nú en raun ber vitni. Fyrir kom einnig, að tvær tegundir báru sama
heiti.
Á meðan engrar almennrar þekkingar var krafizt um gróður og
um það að vita skil á algengustu tegundum, varð jretta ekki að sök.
En nú á dögum horfir mál þetta öðruvísi við. Allur nafnaruglingur
eða fjölnefni tegunda er mesta óhagræði fyrir námsmenn og áhuga-
menn um „flóru" landsins, því að flestir þessara manna nota meira
þjóðnöfnin en vísindanöfnin. í þessunr efnum þurfum við (og aðrar
þjóðir eiga auðvitað að gera slíkt hið sama) að stefna að sama marki